Τὰ ἄμφια τῆς Ἁγίας Τραπέζης, ἡ σημασία καὶ ὁ συμβολισμό τους
Γεώργιος Δαγκλής, Φοιτητὴς Θεολογίας Α.Π.Θ.
Σκοπὸς τῆς ζωῆς τοῦ κάθε Χριστιανοῦ, εἶναι νὰ μετέχει στὴ ''Τράπεζα τοῦ Κυρίου'', ποὺ χαρίζει τὴν αἰώνιο ζωή, μέσω τῶν ἁγίων μυστηρίων Του.
Αὐτὸς ὁ σκοπὸς ἐπιτυγχάνεται, ὅταν ὁ ἄνθρωπος κοινωνεῖ τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κυρίου μας.
Ὁ χριστιανὸς χρειάζεται νὰ περάσει ἀπὸ πολλὰ στάδια, ὅπως ἡ ἐξομολόγηση καὶ ἡ νηστεία, γιὰ νὰ φθάσει στὸ σκοπό του, στὴ Θεία Εὐχαριστία, τὸ Μυστήριο τῶν Μυστηρίων.
Τὸ ἱερότερο αὐτὸ Μυστήριο, τελεῖται στὸ ἱερότερο σημεῖο τοῦ ναοῦ, στὴν Ἁγία Τράπεζα, ποὺ συμβολίζει τὸ τάφο τοῦ Κυρίου μας.
Ὁ ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης ὀνομάζει τὴν Ἁγία Τράπεζα ''ἁγιωτάτη, καθέδρα, τόπο τοῦ Θεοῦ, μνῆμα τοῦ Χριστοῦ'', γιὰ νὰ ἀναδείξει ἔτσι τὴν ἱερότητά της. Γι'αὐτὸ καὶ πάνω της τίθεται μόνο τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο, δύο κηροπήγια καὶ τὸ μεγάλο ἀρτοφόριο.
Ὡς ἔνδειξη τιμῆς γιὰ ὅσα τελοῦνται, ἡ Ἁγία Τράπεζα καλύπτεται μὲ ἱερὰ ἄμφια. Αὐτὰ εἶναι ἡ σινδῶν, τὸ κατασάρκιον, ἡ ἐνδυτή, τὸ εἰλητὸ καὶ τὸ ἀντιμήνσιο.
Ἡ σινδῶν ἦταν τὸ πιὸ παλιὸ κάλυμμα καὶ εἶχε χρῶμα λευκό. Κάθε φορᾶ ποὺ ἐπρόκειτο νὰ τελεσθεῖ ἡ Θεία Εὐχαριστία ξεδιπλωνόταν πάνω στὴν Ἁγία Τράπεζα, μέχρι τὸ τέλος τῆς Θείας Κοινωνίας.
Συμβόλιζε τὸ σεντόνι μὲ τὸ ὁποῖο ὁ Ἰωσὴφ ὁ ἀπὸ Ἀριμαθαίας εἶχε τυλίξει τὸν Κύριο κατὰ τὴν Ἀποκαθήλωση.
Ὡστόσο, ἡ σινδῶν ἀντικαταστάθηκε ἢ μᾶλλον ἐξελίχθηκε στὸ κατασάρκιον ἢ κατάσαρκα. Ἔχει αὐτὴ τὴν ὀνομασία καθὼς ἔχει παρόμοιο συμβολισμὸ μὲ αὐτὸν τῆς σινδῶνος.
Τοποθετεῖται κατὰ τὴ τελετὴ τῶν ἐγκαινίων τοῦ ναοῦ καὶ δένεται μόνιμα στὴν Ἁγία Τράπεζα.
Τὸ κατασάρκιο δὲν εἶναι ὁρατό, καθὼς ἀπὸ πάνω του ἁπλώνεται ἡ ἐνδυτή. Ἡ ὀνομασία τῆς προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα ἐνδύω καὶ μαρτυρεῖται ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ τετάρτου αἰώνα.
Κατὰ τὸν ἅγιο Συμεὼν Θεσσαλονίκης συμβολίζει τὰ λαμπερὰ ἱμάτια τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὴ Μεταμόρφωσή Του στὸ ὅρος Θαβὼρ καὶ κατὰ τὸν Γερμανὸ Κωνσταντινουπόλεως συμβολίζει τὴν ἀγκαλιὰ τῆς Θεοτόκου.
Ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον συναντοῦμε φυτικὲς παραστάσεις, ὅπως ἀμπέλια, ἐνῶ στὸ μπροστινό της τμῆμα ἔχει κεντητὸ σταυρὸ ἢ κάποια εἰκόνα, ποὺ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ὁρολογία ὀνομάζεται ταβλίον.
Τὸ χρῶμα τῆς ἐνδυτῆς ἐναλλάσσεται ἀνάλογα μὲ τὶς ἐκκλησιαστικὲς περιόδους. Γιὰ παράδειγμα τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ τὸ χρῶμα τῆς εἶναι πένθιμο.
Τὸ ἑπόμενο ἄμφιο εἶναι τὸ εἰλητό. Εἶναι ἕνα μικρὸ ὀρθογώνιο ὕφασμα ποὺ ἁπλώνεται μόνο κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας, μετὰ τὴν ἀπόλυση τῶν κατηχουμένων.
Τὸ εἰλητὸ πάνω στὸ ὁποῖο ἐναποτίθενται τὰ Τίμια Δῶρα μετὰ τὴν Μεγάλη Εἴσοδο, περικλείει ὅλο τὸ περιεχόμενο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, καθὼς συμβολίζει τὴ Ταφὴ καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας.
Γι'αὐτὸ τὸ λόγο ἀπεικονίζει τὸν ἐπιτάφιο καὶ συχνὰ περιμετρικά του ὑπάρχει ἡ ἐπιγραφή: «Ὁ εὐσχήμων Ἰωσήφ, ἀπὸ τοῦ ξύλου καθελῶν τὸ ἄχραντόν σου Σῶμα, σινδόνι καθαρά, εἰλήσας καὶ ἀρώμασιν, ἐν μνήματι καινῶ κηδεύσας ἀπέθετο». Πέραν τῆς συμβολικῆς ὑπάρχει καὶ πρακτικὴ σημασία, καθὼς προφυλάσσει τὰ Ἅγια ἐπὶ τῆς Ἁγίας Τραπέζης.
Ἡ ὀνομασία τοῦ τελευταίου ἀμφίου, τοῦ ἀντιμηνσίου, προέρχεται ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ λέξη "ἀντὶ" καὶ τὴ λατινικὴ "mensa" ποὺ σημαίνει τράπεζα.
Οὐσιαστικὰ τὸ ἀντιμήνσιο σημαίνει "ἀντιτραπέζιο". Ὀνομάστηκε ἔτσι, γιατί ἀναπληρώνει τὴν ἐγκαινιασμένη Ἁγία Τράπεζα.
Χρησιμοποιεῖται δηλαδὴ ὅπου δὲν ὑπάρχει ἐγκαινιασμένος ναὸς ἢ σὲ περίπτωση τέλεσης τῆς Θείας Λειτουργίας σὲ ὑπαίθριο χῶρο.
Ἡ χρήση γενικεύθηκε κατὰ τὴ περίοδο τῆς Εἰκονομαχίας, ὅταν οἱ Ὀρθόδοξοι διώχθηκαν ἀπὸ τοὺς ναοὺς καὶ δὲν εἶχαν ποὺ νὰ λειτουργοῦνται.
Ἔτσι οἱ λειτουργίες γίνονταν σὲ οἴκους καὶ χρησιμοποιοῦνταν τὸ ἀντιμήνσιο, καθὼς δὲν ὑπῆρχε ἐγκαινιασμένη Ἁγία Τράπεζα.
Ἡ βασικὴ διαφορὰ τοῦ εἰλητοῦ μὲ τὸ ἀντιμήνσιο εἶναι πῶς τὸ τελευταῖο ἔχει θήκη ποὺ ἐντὸς αὐτῆς τοποθετοῦνται ἱερὰ λείψανα, ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει στὴν Ἁγία Τράπεζα, κατὰ τὰ ἐγκαίνια.
Τέλος, ἀξίζει νὰ τονίσουμε καὶ νὰ διευκρινίσουμε, πῶς δὲ πρέπει τὸ εἰλητὸ νὰ συγχέεται μὲ τὸ ἀντιμήνσιο λόγω τῆς ἐξωτερικῆς τους ὁμοιότητας.
Αὐτὴ ἡ σύγχυση μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει σὲ λειτουργικὴ παρατυπία, ἀφενὸς γιατί τὸ εἰλητὸ δὲ μπορεῖ νὰ χρησιμοποιηθεῖ σὲ μὴ ἐγκαινιασμένη Ἁγία Τράπεζα καὶ ἀφετέρου γιατί τὸ ἀντιμήνσιο δὲν ἐπιτρέπεται νὰ χρησιμοποιεῖται σὲ ἐγκαινιασμένη Ἁγία Τράπεζα.
Ἀπὸ τὸ https://www.romfea.gr