Οἱ νηστεῖες τῆς Ἐκκλησίας μας
Μᾶς λέει ἕνας Ἁγιορείτης Γέροντας...
Ἡ νηστεία εἶναι μέσο καί ὅπλο πνευματικό τό ὁποῖο δέν περιορίζεται μόνο στή διατροφή, πρέπει ὅλος ὁ ἄνθρωπος ψυχοσωματικά νά συμμετέχει. Ἄκου τί μᾶς λέει ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. «Νηστεύεις; Ἀπόδειξε τό διά μέσου τῶν ἴδιων τῶν ἔργων. Ἄν δεῖς ἐχθρό, νά συμφιλιωθεῖς μαζί του. Ἄν δεῖς φτωχό, νά τόν ἐλεήσεις. Νά νηστεύουν τά χέρια, παραμένοντας καθαρά ἀπό τήν ἁρπαγή καί τήν πλεονεξία. Νά νηστεύουν τά πόδια ξεκόβοντας ἀπό δρόμους πού ὁδηγοῦν στήν ἁμαρτία. Δέν τρῶς κρέας; Νά μή φᾶς καί τήν ἀκολασία διά μέσου τῶν ματιῶν. Ἄς νηστεύει καί ἡ ἀκοή. Καί ἡ νηστεία τῆς ἀκοῆς εἶναι νά μή δέχεσαι κακολογιές καί διαβολές. Ἄς νηστεύει καί τό στόμα ἀπό αἰσχρά λόγια. Διότι τί ὄφελος ἔχουμε, ὅταν ἀπέχουμε ἀπό πουλερικά καί ψάρια, δαγκώνουμε ὅμως καί κατατρώγουμε τούς ἀδελφούς μας;
1. Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή:
Ἀρχίζει τήν Καθαρά Δευτέρα καί τελειώνει τήν Κυριακή της Ἀναστάσεως. Εἶναι ἡ πιό αὐστηρή νηστεία ὅλου του χρόνου (λάδι καταλύουμε μόνο Σάββατο καί Κυριακή). Γίνεται ὡς προετοιμασία γιά τήν συμμετοχή μας στά Σωτήρια Πάθη τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Κυρίου μας καί στήν χαρά τῆς Ἀναστάσεως.
Κατά τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή γίνονται οἱ ἑξῆς καταλύσεις:
Ὅποια μέρα κι ἄν πέσει ἡ ἑορτή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου καταλύουμε ψάρι, καί τῶν ἁγίων 40 Μαρτύρων τρῶμε λάδι. Ἐπίσης τῶν Βαΐων καταλύεται ψάρι.
2. Ἡ νηστεία τῶν Χριστουγέννων:
Ἀρχίζει ἀπό τῆς 15 Νοεμβρίου καί τελειώνει στίς 24 Δεκεμβρίου. Κατά τήν νηστεία αὐτή τρῶμε ψάρι μόνο Σαββατοκύριακο. Ψάρι καταλύουμε ἐπίσης καί κατά τήν ἑορτή τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου, ὁποιαδήποτε ἡμέρα κι ἄν πέσει.
H δεύτερη πιό μακρά περίοδος νηστείας μετά τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή εἶναι ἡ νηστεία τῶν Χριστουγέννων, γνωστή στή γλώσσα τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ μας καί ὡς σαραντα(ή)μερο.
Ὅ ἅγιος Ἰωάννης ὅ Χρυσόστομος, πού πρῶτος ὁμιλεῖ γιά τήν ἑορτή τῶν Χριστουγέννων, τήν ὀνομάζει «μητρόπολιν πασῶν τῶν ἑορτῶν» καί μᾶς πληροφορεῖ περί τό 386 ὅτι «οὔπω δέκατον ἔστιν ἔτος, ἐξ οὐ δήλη καί γνώριμος ἠμίν αὔτη ἡ ἡμέρα (τῆς ἑορτῆς) γεγένηται».
Ἀπό τήν 18η μέχρι καί τήν 24η Δεκεμβρίου, παραμονή τῆς ἑορτῆς, ἐπιτρέπεται μόνο ἡ κατάλυση οἴνου καί ἐλαίου ἐκτός, βέβαια, τῶν ἡμερῶν Τετάρτης καί Παρασκευῆς πού θά παρεμβληθοῦν καί κατά τίς ὁποῖες τηροῦμε ἀνέλαιη νηστεία. Ἐπίσης, μέ ξηροφαγία θά πρέπει νά νηστεύουμε τήν πρώτη ἡμέρα τῆς νηστείας, 15η Νοεμβρίου, καθώς καί τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς, ἐκτός βέβαια κι ἄν πέσουν Σάββατο ἤ Κυριακή.
3. Νηστεία τῆς Παναγίας:
Ἀπό τήν 1η Αὐγούστου μέχρι καί τήν 14η Αὐγούστου νηστεύουμε πρός τιμήν τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, τῆς μεγαλύτερης Θεομητορικῆς ἑορτῆς τοῦ ὀρθοδόξου ἑορτολογίου. Ἡ νηστεία αὐτή εἶναι αὐστηρή. Νηστεύουμε ἀπό λάδι ὅλες τίς ἡμέρες. Κατάλυση οἴνου καί ἐλαίου ἔχουμε μόνο τά Σάββατα καί τίς Κυριακές πού παρεμβάλλονται.
Ψάρι καταλύουμε μόνο στήν ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος μᾶς (6 Αὐγούστου).
Ἐάν ἡ ἡμέρα τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου (15 Αὐγούστου) συμπέσει ἡμέρα Τετάρτη ἤ Παρασκευή, τρῶμε μόνο ψάρι καί ὄχι κρέας.
4. Νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων:
Ἀρχίζει ἀπό τήν Δευτέρα μετά τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων μέχρι καί τήν 28η Ἰουνίου. Συνήθως ἡ νηστεία αὐτή εἶναι πολύ μικρή. Καταλύουμε ψάρι, ἐνῶ ἀπέχουμε ἀπό κρέας, γαλακτερά καί αὐγά. Ψάρι τρῶμε, ἄν θέλουμε, ὅλες τίς ἡμέρες, ἐκτός φυσικά της Τετάρτης καί τῆς Παρασκευῆς κατά τίς ὁποῖες ἔχουμε νηστεία. Τό ἴδιο ἰσχύει (δηλαδή νηστεύουμε αὐστηρά) καί γιά τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς, ἐκτός κι ἄν συμπέσει Σάββατο ἡ Κυριακή. Ψάρι καταλύουμε καί κατά τήν ἑορτή τοῦ Γενεσίου τοῦ Τιμίου Προδρόμου (24 Ἰουνίου), ὁποιαδήποτε ἡμέρα κι ἄν πέσει. Ἄν ἡ ἑορτή τῶν Ἄγ. Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου (29 Ἰουνίου) πέσει ἡμέρα Τετάρτη ἤ Παρασκευή, καταλύουμε μόνο ψάρι.
Αὐστηρή Νηστεία κάνουμε καί στίς ἑξῆς ἡμέρες:
1) 5 Ἰανουαρίου (παραμονή Θεοφανείων, λόγω του ὅτι προηγεῖται σάν ἡμέρα, Δεσποτικῆς ἑορτῆς καί ὄχι ὅπως ἐσφαλμένα ὑποστηρίζουν πολλοί λόγω του ὅτι θά πιοῦμε Μ. Ἁγιασμό).
2) 14 Σεπτεμβρίου (Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ), γιατί εἶναι κάτι τό ἀνάλογο μέ τήν Μεγάλη Παρασκευή.
3) 29 Αὐγούστου (ἀποτομή της Τίμιας Κεφαλῆς τοῦ Προδρόμου) σέ ἔνδειξη πένθους γιά τήν ἄδικη θανάτωση τοῦ ἁγιοτέρου ἀνθρώπου τῆς παγκόσμιας Ἱστορίας.
(Ἀνώτερη ἀπό τόν Πρόδρομο εἶναι μόνο ἡ Παναγία).
Π ρ ο σ ο χ ή: Ἄν οἱ τρεῖς αὐτές ἡμέρες τύχουν Σάββατο ἡ Κυριακή, τρῶμε λάδι. Ἕνα Σάββατο νηστεύουμε τό λάδι, τό Μεγάλο Σάββατο. Καί καμία Κυριακή, γιατί ἡ Κυριακή εἶναι ἡ ἑορτή χαρμόσυνη: ἑορτή τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ.
Ἡ ἀποκοπή πολλῶν χριστιανῶν ἀπό τίς ἐκκλησιαστικές τους ρίζες, ἡ ἐκκοσμίκευση τοῦ φρονήματος καί τοῦ τρόπου ζωῆς καί ἡ ἀτομικιστική - εὐσεβιστική (καί γι' αὐτό ἐγωιστική) προσέγγιση θεμάτων τῆς πίστεως, ἀποτελοῦν σημαντικά ἐμπόδια στήν ὀρθή κατανόηση τοῦ πνεύματος τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς σημασίας τῶν διαφόρων θεσμῶν της. Ἄλλοτε οἱ ἄνθρωποι ζοῦσαν ἐν τή Ἐκκλησία, ἡ Ἐκκλησία ἐνέπνεε καί διαμόρφωνε τόν τρόπο ζωῆς τους. Σήμερα οἱ πολλοί ζοῦν ἔξω ἀπό τό πνεῦμα αὐτό. Ἐμπνέονται ἀπό ἄλλο πνεῦμα, ξένο πρός τήν Ἐκκλησία, καί διαμορφώνουν τόν τρόπο ζωῆς τούς ἔξω ἀπό κάθε χριστιανική προοπτική.
Ὅλα αὐτά δημιουργοῦν μεγάλες δυσκολίες καί γιά τή θέση τῆς νηστείας στή χριστιανική μας ζωή σήμερα.
Ἡ πνευματική ζωή δέν εἶναι ἐπιφανειακή ἤ αἰσθησιακή, ἀλλά βαθύτερη καί ὑπαρξιακή. Περνάει μέσα ἀπό τήν ἐμπειρία τοῦ θανάτου, γιά νά προχωρήσει στήν ἀνάσταση. Εἶναι ζωή πού ἀπαιτεῖ τή θυσία τῆς σάρκας καί τῶν αἰσθήσεων, καί καλλιεργεῖται μέ τή δύναμη καί τό φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἡ χριστιανική μας ζωή δέν νοεῖται χωρίς ἄσκηση. Στήν ἀσκητική αὐτή προσπάθεια ἰδιαίτερα σημαντική θέση κατέχει ἡ νηστεία.
Ἡ νηστεία εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ἡ πρώτη. Τήν ἔδωσε στόν Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο. Τό νόημα τῆς νηστείας εἶναι: μέ τό ὅπλο τῆς νηστείας νά συνηθίσουν οἱ ἄνθρωποι στήν ὑπακοή στόν Θεό καί στήν πάλη κατά τοῦ διαβόλου.
Ὁ Χριστός, τόνισε ἀκόμη περισσότερο τήν ἀξία τῆς νηστείας μέ τά λόγια, «τό γένος τοῦτο οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν προσευχή καί νηστεία». Ἡ Ἐκκλησία, γιά νά μή γίνονται ὑπερβολές, καθόρισε τί πρέπει νά τρῶμε τήν κάθε ἡμέρα καί ἐποχή.
Ἔτσι ἔχουμε:
Ἡμέρες αὐστηρῆς νηστείας, εἶναι ἡ Τετάρτη καί ἡ Παρασκευή ὅλου του χρόνου καί ἰδιαίτερα τῶν περιόδων νηστείας (σαρακοστῶν).
Νηστεία σημαίνει φαγητό χωρίς λάδι.
Τήν Παρασκευή νηστεύουμε, ἐπειδή Παρασκευή σταυρώθηκε ὁ Κύριος. Σταυρώνουμε μέ τήν νηστεία μας τόν κακό ἑαυτό μας, γιά νά μᾶς ἐλεήσει τούς ἀνάξιους, ὅπως ἐλέησε τόν ἐσταυρωμένο εὐγνώμονα ληστή.
Τήν Τετάρτη, γιά νά ἐνθυμούμεθα ὅτι ἕνας ἀπό τούς μαθητές τοῦ ὁ Ἰούδας, ὁ Ἰσκαριώτης Τόν πρόδωσε ἡμέρα Τετάρτη.
Ὅταν οἱ ἡμέρες, πού ἔχουμε χρέος νά κάνουμε αὐστηρή νηστεία, συμπέσουν μέ κάποια μεγάλη ἑορτή, γίνεται «κατάλυση», (δηλαδή χαλάρωση τῆς νηστείας). Ἄν εἶναι ἑορτή ἁγίου, ΚΑΤΑΛΥΟΥΜΕ λάδι. Ἄν εἶναι ἑορτή τῆς Παναγίας ἤ τοῦ Προδρόμου, ΚΑΤΑΛΥΟΥΜΕ ψάρι (πλήν τῆς 29ης Αὐγούστου ἡμέρα τῆς ἀποτομῆς της Τίμιας Κεφαλῆς τοῦ Προδρόμου).
Οἱ ἡμέρες Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο καί Κυριακή εἶναι ἡμέρες καταλύσιμες, δηλαδή καταλύουμε ὅτι θέλουμε, ἐκτός ἀπό τίς περιόδους νηστειῶν.
Τό Σάββατο καί τήν Κυριακή δέν ἐπιτρέπεται ποτέ νά γίνει αὐστηρή νηστεία, δηλαδή χωρίς λάδι. Ὅλο τό χρόνο ἕνα μόνο Σάββατο νηστεύουμε τό λάδι, τό Μεγάλο Σάββατο, ἐπειδή τήν ἡμέρα αὐτή ὁ Χριστός εἶναι σωματικά στόν Τάφο καί ἡ ψυχή Τοῦ ἔχει κατέβει στόν Ἅδη νά ἀναστήσει τόν προπάτορα Ἀδάμ καί ὅλους ὅσους θά πίστευαν στό κήρυγμά Του.
Περίοδοι Ἀπολυτές:
Ἡ Ἐκκλησία δέν καθόρισε μόνο περιόδους νηστείας. Καθόρισε καί περιόδους «ἀπολυτές», πού τρῶμε ἀπό ὅλες τίς ἡμέρες καί τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή. Τέτοιες περίοδοι εἶναι οἱ ἑξῆς:
1) Τό Ἅγιο Δωδεκαήμερο.
Δηλαδή ἀπό 25 Δεκεμβρίου μέχρι καί τίς 6 Ἰανουαρίου μέ ἐξαίρεση τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων (ἀναφερθήκαμε παραπάνω).
2) Ἡ Διακαινήσιμος, δηλαδή ἡ ἑβδομάδα τοῦ Πάσχα.
3) Ἡ ἑβδομάδα μετά τήν Πεντηκοστή (μέχρι τῶν ἁγίων Πάντων).
4) Οἱ τρεῖς ἑβδομάδες ποῦ προηγοῦνται τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς (Ἀπόκριες). Κατά τίς 3 αὐτές ἑβδομάδες ἔχουμε μία ποικιλία διατάξεων, πού εἶναι οἱ ἑξῆς:
- Τήν πρώτη ἑβδομάδα (τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου) ἔχουμε κατάλυση εἰς πάντα.
- Τήν δεύτερη ἑβδομάδα (ἀπό τοῦ Ἀσώτου μέχρι τῶν Ἀπόκρεω) τρῶμε ἀπ' ὅλα, ἀλλά νηστεύουμε ἀπό τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή χωρίς λάδι.
- Τήν Τρίτη ἑβδομάδα, τῆς Τυρινῆς, τρῶμε ἀπό ὅλα τά ἄλλα ἐκτός ἀπό κρέας, ὅλες τίς ἡμέρες, τρῶμε καί Τετάρτη καί τήν Παρασκευή.
Καταλύσεις Κινητῶν Ἑορτῶν:
Κυριακή τῶν Βαΐων: Κατάλυση ἰχθύος.
Τετάρτη τῆς Μεσοπεντηκοστῆς: Κατάλυση ἰχθύος.
Τετάρτη τῆς Ἀποδόσεως τοῦ Πάσχα: Κατάλυση ἰχθύος.
Ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως: Κατάλυση ἰχθύος ὅποια μέρα καί ἄν πέσει.
Ἑορτή τῆς Ὑπαπαντῆς: Κατάλυση ἰχθύος ἐάν πέσει Τετάρτη ἤ Παρασκευή.
Πηγή: https://www.monastiriaka.gr/index.php?newsid=4776