Κήρυγμα εἰς τὸν Μεγάλο Κανόνα
Ἀγαπητοὶ συνοδοιπόροι στὴν νηστεία,
Φτάσαμε πλέον στὸ μέσον της Ἐ΄ἑβδομάδος τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, συλλέγοντας κατὰ τὴν προαίρεσιν καὶ τὴν δύναμη ἑκάστου πολλὲς καὶ χρήσιμες ἐμπειρίες. Ἐμπειρίες πίστης, κατάνυξης,μετάνοιας ,ἀγάπης, ἐνδοσκόπησης, ἐξαγόρευσης,ἁγνισμοῦ. Ἄλλος ἐπιφανειακά, ἄλλος βαθειὰ καὶ συνειδητά, ἄλλος πιὸ συναισθηματικά, ἄλλος πιὸ πνευματικὰ καὶ ἄλλος κατὰ τὰ τυπικά. Ὁ καθένας μᾶς γνωρίζει καὶ τὰ μέτρα του καὶ τὰ ἔνδον του. Βρισκόμαστε λοιπὸν σὲ ἕνα κομβικὸ σημεῖο. Πίσω μας μέγα του ἀγώνα πέλαγος, μπροστὰ μας ἡ ἁγία κορυφὴ τοῦ Θείου Δράματος. Σὲ αὐτὸ τὸ κομβικό, τὸ κρίσιμο γιὰ τὴν βίωση τῶν ἁγίων ἡμερῶν σημεῖο, ἡ Ἐκκλησία μας δὲν πρωτοτυπεῖ θὰ λέγαμε, ἀλλὰ βάζει πάλι ὡς βραβεῖον καὶ μέσον τὴν μακαρία μετάνοια. Τώρα εἶναι ἡ ἀνακεφαλαίωση τοῦ ἀγώνα ποῦ κάναμε, τώρα στὴν ἑνδεκάτη ὥρα τῶν ἐργατῶν τοῦ ἀμπελῶνος, ἀλλὰ τώρα εἶναι καὶ ἀκόμα μία ἐφαλτήρια εὐκαιρία γιὰ νὰ βάλουμε ἀρχή.
Εἴδαμε κατὰ τὶς προηγούμενες ἡμέρες πόσο ὀρθὰ μελετημένα μὲ θεοσεβῆ σοφία οἱ Πατέρες ἐθέσπισαν τὶς ἑορτὲς πρὸς παραδειγματισμὸν καὶ παράκλησή μας: Εἴδαμε τὸν θρίαμβο τῆς ὀρθοδοξίας, τὰ πρότυπά της πίστης καὶ τοῦ ἀγώνα, ἐκατανύχθημεν στὰ Ἀπόδειπνα καὶ τὶς Προηγιασμένες, λάβαμε παρηγοριὰ καὶ ἐνίσχυση ἀπὸ τὸν Σταυρό, ἴσως ἀνεβήκαμε καὶ ἐμεῖς ἔστω καὶ στὰ ρεῖθρα τῆς ἁγιασμένης κλίμακας τῶν ἀρετῶν. Ὁπωσδήποτε πήραμε κάποιες δεσμεύσεις καὶ κάναμε πνευματικὴ ἀνανέωση συμβολαίου μὲ τὸν ἁγιασμό μας. Τώρα λοιπὸν εἶναι ἡ ὥρα καὶ ἡ στιγμὴ νὰ ἐκτονώσουμε ὅλο αὐτὸ τὸ συναίσθημα τὴν δύναμη τῆς μετανοίας, τῆς μεταστροφῆς, τῆς εἰλικρινοῦς κατάνυξης, λίγο πρὶν ἀπ'τὸ τέλος, λίγο πρὶν συμπορευθοῦμε στὸν Γολγοθὰ καὶ τὴν Γεθσημανὴ τῆς συντριβῆς, λίγο πρὶν τὴν χαρὰ τῆς Ἀνάστασης. Εἶναι ἡ ἡμέρα ποῦ ψάλλεται ὁ ἀδαμιαῖος θρῆνος ὁ Μεγάλος Κανόνας.
Μεγάλος Κανόνας λέγεται γιατί εἶναι πλατὺς σὲ μέγεθος ἀλλὰ καὶ βαθὺς σὲ νοήματα. Ποιητὴς αὐτοῦ του θεσπέσιου ἔργου εἶναι ὁ ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης. Ὁ ἅγιος αὐτὸς τοποθετεῖ τὸν ἑαυτό του στὸ τέλος τῆς ἡλικίας τῆς ζωῆς του, παίρνει ὡς κανόνα, χάρακα τὸν βίο καὶ τὰ ἔργα τῶν ἁγίων προσώπων ἀλλὰ καὶ τῶν ἁμαρτωλῶν της Παλαιᾶς κυρίως ἀλλὰ καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Βλέπει λοιπὸν ἐν πνεύματι κατανύξεως καὶ ταπεινώσεως, πῶς μιμήθηκε ὅλα τὰ κακὰ ἔργα καὶ τὴν ἀνομία τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀλλὰ δὲν ἐζήλωσε, τὴν πίστη καὶ τὴν ἄσκηση τῶν ἁγίων. Μὲ πνεῦμα καὶ καρδιὰ συντετριμμένη ἀναρωτᾶται ἀπὸ ποιὸ ἔργο ἀνομίας ἢ ἀμελείας του, πρέπει νὰ ἀρχίσει νὰ θρηνεῖ καὶ γιὰ ποιὲς ἀρετὲς ποῦ δὲν κατόρθωσε εἶναι ὑπόλογος. Ἀναγνωρίζει ταπεινὰ τὸν ἑαυτό του ὡς αὐτείδωλο. Ἔκαμε τὸ ἐγώ του καὶ τὸ σαρκικὸ θέλημα τοῦ εἴδωλο καὶ θεὸ γι'αὐτὸ καὶ αὐτομέμφεται καὶ αὐτοκατηγορεῖται. Γυμνὸς καὶ τετραχηλισμένος στέκεται ἐμπρὸς σὲ Αὐτὸν ποῦ ἐτάζει ἐπιθυμίες καὶ λογισμοὺς καὶ ἀπόκρυφες πράξεις. Ἐπικαλεῖται τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ ποὺ φάνηκε στοργικὸς ὡς Καλὸς Σαμαρείτης, ὡς θαυματουργὸς ἰατρὸς ψυχῶν καὶ σωμάτων καὶ μάλιστα ὡς ἐσταυρωμένος Ἀμνὸς ποῦ λυτρώνει τὸν ἄνθρωπο. Δὲν ἀπελπίζεται σὲ αὐτὴ τὴν ἄβυσσο αὐτομεμψίας ἀλλὰ ἐλπίζει στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ ποῦ εἶναι μεγάλο καὶ ἀνεξάντλητο, ὥστε νὰ τὸν ἐλεήσει τώρα στὰ ἔσχατα, πρὶν χάσει γιὰ πάντα τὴν εὐκαιρία.
Αὐτὸ τὸ κλίμα συντριβῆς, ταπείνωσης καὶ μετανοίας ἔρχεται νὰ ζωγραφίσει καὶ νὰ ἐνισχύσει ἕνα ἄλλο θαυμάσιο τροπάριο, ποίημα τοῦ ἁγίου διακόνου Ρωμανοῦ, ποῦ ἀπευθύνεται στὴν ψυχὴ καὶ τὴν προσκαλεῖ σὲ ἐγρήγορση καὶ μετάνοια: Ψυχή μου, ψυχή μου , ἀνάστα τί καθεύδεις; Τὸ τέλος ἐγγίζει καὶ μέλλεις θορυβεῖσθαι. Καλεῖ τὴν ψυχή του νὰ γρηγορήσει πνευματικὰ καὶ νὰ μὴν τὴν κερδίσει ὁ ὕπνος τοῦ θανάτου τῆς ἁμαρτίας. Τὸ τέλος καὶ ὁ Κριτὴς εἶναι κοντὰ, ἐγγίζει. Ὀφείλει νὰ ξυπνήσει ἀπὸ τὸν βαρὺ λήθαργο γιὰ νὰ τὴν λυπηθεῖ ὁ αἰώνιος Κριτὴς ποῦ εἶναι πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν.
Ἕνα ἄλλο στοιχεῖο τοῦ Μεγάλου Κανόνος εἶναι ἡ ἀναφορὰ στὸ πρόσωπο τῆς ἁγίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, τῆς ὁποίας κανόνας συμψάλλεται σήμερα καὶ ἡ μνήμη τοποθετεῖται στὴν Κυριακὴ ποῦ θὰ ἔλθει. Ἡ ἁγία Μαρία , ὅπως ἤδη γνωρίζουμε δὲν ἦταν μόνο ἁμαρτωλή, ἀλλὰ παρέσυρε καὶ ἄλλους στὴν ἁμαρτία. Ὅλη της ἡ ὕπαρξη εἶχε μεταστραφεῖ στὸν δαιμονισμὸ τῆς πορνείας, ὥστε νὰ ζεῖ μόνο γιὰ αὐτὴ τὴν ἁμαρτία. Καὶ ὅμως ἡ θαυματουργικὴ δύναμη τοῦ Σταυροῦ τὴν ξύπνησε ἀπὸ τὸν λήθαργο. Βίασε, πίεσε , ἐνέκρωσε τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτὸ τῆς 47 χρόνια μέσα στὴν ἔρημο, μονάχη, στὸ καμίνι τῆς μετανοίας, ποῦ καθαρίζει τὸ χρυσὸ ἀπὸ τὰ 'ἄχρηστα μέταλλα καὶ τὸν παριστάνει καθαρὸ καὶ ἀπαστράπτοντα. Ἂν λοιπὸν μία τέτοια γυναίκα μὲ τὴν μετάνοια ἔφτασε στὸ ὕψος τῶν Ἀγγέλων, ἄρα ἡ ἀπελπισία εἶναι ἁμαρτία καὶ ἀνοησία. Ὁ καθένας μᾶς δύναται βιάζοντας καὶ σταυρώνοντας τὸν ἑαυτό του νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὴν συνήθεια καὶ νὰ σωθεῖ, ἔστω καὶ ἂν ἔφτασε στὸν ἔσχατο βαθμὸ εὐτελισμοῦ καὶ ἀποκτήνωσης. Στύλος πύρινος πρὸς μίμηση εἶναι αὐτὴ ἡ ἁγία ποῦ μᾶς προσκαλεῖ σὲ μετάνοια.
Ἐξετάζοντας, λοιπὸν ἀδελφοί μου , ὅλα τὰ παραπάνω καλούμαστε νὰ πάρουμε τὴν μεγάλη ἀπόφαση. Ὁ Χριστὸς μᾶς καλεῖ τώρα στὴν ἐσχατιὰ τῆς νηστείας, ὄχι ἁπλὰ νὰ βιώσουμε καὶ νὰ δοῦμε, ἀλλὰ νὰ συσταυρωθοῦμε καὶ νὰ συναναστηθοῦμε μὲ αὐτὸν κατὰ τὸ τροπάριο τῆς Μεγάλης Δευτέρας. Τὸ Πάσχα εἶναι ἕνα πέρασμα σὲ ἄλλη ποιότητα ζωῆς, μία κρίση τοῦ ἴδιου του ἑαυτοῦ μας. Πολλοὶ ἀπὸ μᾶς ἔχουν προσέλθει ἤδη στὸ μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης καὶ νιώθουν τακτοποιημένοι. Γνωρίζουν ὅμως οἱ ἴδιοι ἂν φέρουν μέσα τοὺς δείγματα ἀλλαγῆς καὶ πνεῦμα μετανοίας; Εἶναι ἐντάξει μὲ τὴν συνείδησή τους; Ὁμοιάζουν στὸν καινούριο ἐν Χριστῷ ἄνθρωπο; Ἂς ἐξετάσει ὁ καθένας μας τὸν ἑαυτό του καὶ ἂς τὸν ἐλέγχξει καὶ ἂς ζητήσει ἀπὸ τὸν Θεὸ μὲ πνεῦμα γνήσιας καὶ ὄχι ἐξωτερικῆς μετάνοιας νὰ τὸν ἐλεήσει. Ἄλλοι πάλι δὲν προσῆλθαν στὴν ἐξομολόγηση, εἴτε ἀπὸ φόβο ἢ ἀδιαφορία ἢ ἀπὸ ἄγνοια. Ἂς μὴν ἀμελήσουν καὶ ἂς μὴν ἀπελπίζονται. Φιλότιμος γὰρ ὁ Κύριος, ἀναπαύει τὸν τῆς πρώτης ὥρας καθὼς καὶ τὸν τῆς ἐσχάτης.
Ἂς προσέλθουμε ὅλοι στὸ λουτρὸ τῶν δακρύων , στὸ δρόμο τῆς μετάνοιας, ἀδελφοί. Ἡ Ἐκκλησία μας μᾶς καλεῖ νὰ κερδήσουμε τὸ μεγάλο στοίχημα: τὴν ἐν Χριστῷ ἀνακαίνισή μας. Μποροῦμε καὶ δυνάμεθα. Καὶ τότε ἀξίως ἂς προσέλθουμε στὸ δεσποτικὸ δεῖπνο κεκαθαρμέναις διανοίαις τὴν ἁγία νύχτα τῆς ἀναστάσεως.
Καλὴ Ἀνάσταση...