Γέροντας Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης
Ἕνας υμνωδός από τον Άθωνα
«Ἀπὸ τὸ Καρούλι, ἀνηφορίζων πρὸς δυσμᾶς, προχωρεῖς εἰς τὰ ἀνώμαλα ὑψώματα, κατὰ μῆκος τῆς μεσημβρινῆς παραλίας τῆς Ἁγιορειτικῆς Χερσονήσου καί, μετὰ ἠμισειαν περίπου ὥραν, φθάνεις εἰς τὸ κελλίον τοῦ Μοναχοῦ Γερασίμου Μικραγιαννανίτου, ἤγουν τοῦ ἀνήκοντος εἰς τὴν Σκήτην τῆς Μικρᾶς Ἁγίας Ἄννης. Οὗτος ὁ εὐλογημένος μοναχὸς Γεράσιμος κατάγεται ἀπὸ τὴν Βόρειον Ἤπειρον καὶ ἀσκητεύει ἐπὶ 3Ο ἔτη εἰς τὸ Ἅγιον Ὅρος, κέκτηται δὲ παρὰ Θεοῦ τὸ χάρισμα τοῦ ὑμνογράφου ...».
(Ἀπόσπασμα ἀπὸ προσκυνηματικὸ ὁδηγὸ τοῦ Ἁγίου Ὅρους, 1950).
Ὁ βίος του
Ὁ κατὰ κόσμον Ἀναστάσιος-Ἀθανάσιος γεννήθηκε στὶς 5 Σεπτεμβρίου 1905 στὴν Δρόβιανη τῆς ἐπαρχίας Δελβίνου Βορείου Ἠπείρου. Ἔμαθε τὰ πρῶτα του γράμματα στὸ δημοτικὸ σχολεῖο τῆς γενέτειράς του. Μὲ τὸ τέλος τοῦ δημοτικοῦ σχολείου ὁ ἔφηβος πλέον Ἀναστάσιος ἔμελλε νὰ ἐγκαταλείψει τὸ περιβάλλον τοῦ χωριοῦ. Ἤδη ὁ πατέρας τοῦ εἶχε ἐγκατασταθεῖ στὸν Πειραιά, ὅπου ἐργαζόταν. Καὶ ὁ ἴδιος ἔπρεπε νὰ τὸν ἀκολουθήσει γιὰ νὰ ἐργαστεῖ κοντά του. Ἔτσι, ἀναγκάστηκε νὰ ἐγκαταλείψει τὴν μητέρα καὶ τὸν μικρότερο ἀδελφό του.
Ὁ ἴδιος περιγράφει τὴν ἀναχώρησή του ἀπὸ τὸ χωριό: «Ἀπὸ τὴν Δρόβιανη δὲν θυμοῦμαι ἂν ἔφυγα μὲ σκοπὸ νὰ ξαναγυρίσω». Ὁ χωρισμὸς αὐτὸς κόστισε σὲ ὅλα τὰ μέλη τῆς οἰκογένειας. Ἰδιαίτερα στὴν μητέρα τοῦ Ἀθηνᾶ. Ὁ ἀνηψιὸς τοῦ μᾶς πληροφορεῖ σχετικά: «Γιὰ πρώτη φορὰ ἄκουσα γιὰ τὸν γέροντα τὸ 1941, ὅταν ἐπιστρέψαμε ἀπὸ Ἑλλάδα, ἐγώ, ἡ μαμά μου Εὐθαλία καὶ ὁ πατέρας μου Κίμων, ὅπου μὲ εἶχαν φέρει γιὰ κάποια χειρουργικὴ ἐπέμβαση. Ὅταν, λοιπόν, ἐπιστρέψαμε στὸ σπίτι, μὲ ρώτησε ἡ γιαγιά μου· τὸν θεῖο σου τὸν εἶδες; Τὸν ἀντάμωσες; Ἐγὼ μὲ ἀπορία τὴν κοίταξα στὰ μάτια καὶ ρώτησα· ποῖον; Καὶ μοῦ λέει· τὸν Γεράσιμο. (Ἤξερε ὅτι ἔγινε μοναχός, γιατί εἶχαν ἀλληλογραφία). Ὄχι, τῆς λέω. Ἤμουν 5-6 χρονῶν τότε. Ἔκτοτε ἄρχισα νὰ ζῶ τὴν ἀγωνία τῆς γιαγιᾶς μου, μήπως κλείσει τὰ μάτια της μὴ βλέποντας τὸν ποτέ, πράγμα ποὺ ἔγινε κιόλας».
- Ἀπὸ τὴν Β. Ἤπειρο στὴν Ἀθήνα
Ἀρχικὰ ἐγκαταστάθηκε στὸν Πειραιά, κοντὰ στὸν πατέρα καὶ τὴν θεία του, Φωτεινὴ Χαρμπάτση-Γεωργίου. Στὴν συνέχεια μετακόμισαν στὴν Ἀθήνα. Στὴν νέα του διαμονὴ συνέχισε τὶς σπουδές του στὸ γυμνάσιο. Ὁ ζῆλος του γιὰ τὰ γράμματα ἐντυπωσιακός. Μετὰ τὸ γυμνάσιο συνέχισε τὶς σπουδές του σὲ κάποια ἀνώτερη σχολὴ ἑλληνικῆς παιδείας.
Στὴν Ἀθήνα φρόντισε καὶ γιὰ τὴν πνευματική του ζωὴ καὶ ἐκκλησιαζόταν τακτικά. Θυμᾶται ὁ ἴδιος: «Ἡ ἐνορία μᾶς ἦταν ὁ Ἅγιος Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης. Συνήθως πηγαίναμε ἐπὶ τῆς λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας, ὅπου ἦτο ἡ παλαιὰ Ριζάρειος Σχολή, στὸν Ἅγιο Γεώργιο τῆς Ριζαρείου, ἐπειδὴ ἦταν κοντά. Ἐκεῖ κὰτ πανάληψη λειτούργησε καὶ ὁ Πενταπόλεως Νεκτάριος, τὸν ὁποῖο εἶδα. Ἤρχετο ἀπὸ τὴν Αἴγινα καμμιὰ φορᾶ. Ἕνας πολὺ σεβάσμιος, πολὺ ... Ποῦ νὰ ξέρω ἐγὼ ὅτι αὐτὸς εἶναι ἅγιος! Ἦταν ὅπως στὸ ὕψος μου· ταπεινός, γεμάτος χάρη· ὅταν ὁμιλοῦσε ὀλίγα "ἅλατι ἠρτυμένα", αὐτὰ τὰ θυμοῦμαι. Δὲν θυμοῦμαι ἄλλους λειτουργούς».
Στὴν Ἀθήνα καλλιέργησε τὴν σκέψη νὰ γίνει μοναχὸς καὶ σκέφθηκε νὰ φύγει ἔγκαιρα, πρὶν ἀναλάβει ἄλλες ὑποχρεώσεις. Καὶ δὲν χρειάστηκε πολὺ χρόνο γιὰ νὰ πραγματοποιήσει τὴν κλίση του. Ἔτσι ἔρχεται στὸ Ἅγιον Ὅρος στὶς 15-8-1922 σύμφωνα μὲ δική του διήγηση, ἐνῶ σύμφωνα μὲ τὰ στοιχεῖα τοῦ Μοναχολογίου τοῦ ἀρχείου τῆς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας στὶς 15-8-1923.
- Ἀπὸ τὴν Ἀθήνα στὸ Ἅγιον Ὅρος
Στὸ Ἅγιον Ὅρος ἐγκαταβιώνει ὡς δόκιμος στὴν σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννης. Συγκεκριμένα στὴν Μικρὰ Ἁγία Ἄννα, στὸ κελλὶ τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἔχοντας ὡς γέροντα τὸν μικρασιάτη ἱερομόναχο Μελέτιο Ἰωαννίδη.
Ἐδῶ, σ' αὐτὴ τὴν ἐρημική, ἄνυδρη, αἰχμηρὴ καὶ ἄγονη τοποθεσία τῆς Μικρᾶς Ἁγίας Ἄννης, βρίσκει ἀπόλυτη πνευματικὴ χαρὰ καὶ ἐκπλήρωση τοῦ ὀνείρου τῆς ζωῆς του. Μπορεῖ πλέον ἀπερίσπαστα νὰ ἐπιδοθεῖ στὴν ἄσκηση τῆς πνευματικῆς ζωῆς καὶ στὴν μελέτη τῶν ἱερῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων.
Στὶς 20 Ὀκτωβρίου τοῦ 1924 κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἀγρυπνίας στὴν μνήμη τοῦ ἁγίου Γερασίμου Κεφαλληνίας ἔγινε ἡ μοναχικὴ κουρὰ τοῦ παίρνοντας τὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου.
Ὁ μοναχὸς Γεράσιμος, προσαρμοσμένος πλήρως στὴν νέα του ζωή, ἀποτέλεσε πρότυπο ὑπακοῆς, ταπεινώσεως καὶ κάθε ἀρετῆς. Παράλληλα μὲ τὴν τέλεση τῶν καθημερινῶν μοναχικῶν ἀκολουθιῶν καὶ τὴν μελέτη, οἱ δύο μοναχοί της καλύβης, γέροντας καὶ ὑποτακτικός, ἐργάζονταν γιὰ τὴν ἐπιβίωσή τους ὡς ἄνθρωποι. Ὁ Γέροντας Μελέτιος γνώριζε καλὰ καὶ ἀσκοῦσε ἀπὸ χρόνια τὴν τέχνη κατασκευῆς ξυλόγλυπτων σφραγίδων ποὺ χρησιμοποιοῦνται στὴν παρασκευὴ προσφορῶν γιὰ τὴν θεία Λειτουργία. Κοντὰ σ αὐτὸν καὶ ὁ νέος μοναχὸς Γεράσιμος ἔμαθε τὴν τέχνη αὐτή, τὴν ὁποία καὶ ἀσκοῦσε φίλεργα. https://agioritikesmnimes.pblogs.gr/files/f/240974-0011.jpg
Ἐκεῖνο, ὅμως, τὸ ὁποῖο τὸν γοήτευε ἦταν ἡ ἐνασχόληση μὲ τὰ γράμματα. Μᾶς λέει σχετικά: «Ἐδῶ, ὅταν ἦρθα, καλλιέργησα καὶ ἀνακεφαλαίωσα τὶς γνώσεις μου. Τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς, ὅλα τὰ χόρτασα, ὅλα τὰ χώνεψα. Εἶχα μερικὰ βιβλία ἀπ' ἔξω, ποὺ τὰ ἔδωσα σὲ ὁρισμένα πτωχὰ παιδιὰ ποὺ μ' ἐπισκέφθηκαν ἀπὸ τὴν Συκιὰ ἀπέναντι».
Μετὰ τὴν παρέλευση λίγων ἐτῶν, ὁ γέροντας Μελέτιος φεύγει ὁριστικὰ γιὰ τὴν Ἀθήνα, ἀφήνοντας τελείως μόνο τοῦ τὸν νέο μοναχὸ Γεράσιμο. Ὁ τελευταῖος ἐξηγεῖ τοὺς λόγους: «Ὁ γερὸ-Μελέτιος ἔφυγε τὸ 1924-1925. Ἤμουν 24-25 ἐτῶν. Ἐκεῖνος ἔφυγε, ἐπειδὴ τὸν παραπλάνησαν οἱ ζηλωταί, γιὰ νὰ κάνει τὸν παπὰ ἔξω. Δὲν μὲ πῆρε μαζί του. Ἐγὼ ἔφυγα ἀπὸ τὸν κόσμο γιὰ νὰ ρθεῖ ἐδῶ· ὄχι νὰ γυρίσω πάλι πίσω».
Κάτω ἀπὸ τὴν καλύβη τοῦ Τιμίου Προδρόμου βρίσκεται ἡ καλύβη Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Σὲ αὐτὴν ἐγκαταβιοῦσε ὁ ἀσκητὴς Γέροντας Ἀβιμέλεχ (1965). Τὸ 1946 ὑποτάχθηκε σ' αὐτὸν ὁ μετέπειτα ἱερομόναχος Διονύσιος. Μὲ τὸν π. Διονύσιο συνδέθηκε ὁ π. Γεράσιμος καὶ ἀργότερα, τὸ 1966, ἑνώθηκαν σὲ μία μόνη συνοδεία. Ὁ μοναχὸς Γεράσιμος γίνεται κτίτορας τοῦ ναοῦ τῶν ἁγίων Πατέρων Διονυσίου τοῦ ρήτορος καὶ Μητροφάνους. Συγκεκριμένα, τὸ 1956 στὸ σπήλαιο ὅπου ἀσκήτευσαν οἱ δύο ὅσιοι κτίζει μικρὸ ναΐδριο καὶ τὸ 1960 τὸ συμπληρώνει μὲ τὴν λιτή. Στὸ μεταξύ, ἡ συνοδεία αὐξάνει.
Ὁ Γέροντας Γεράσιμος, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, φημιζόταν γιὰ τὴν διάθεση φιλοξενίας, τὴν ὁποία ἐνέπνευσε καὶ στοὺς ὑποτακτικούς του. Εἶναι ἄξιο λόγου ὅτι ἡ ἀσκητικὴ καὶ ἀναχωρητική του βιοτῆ σὲ τίποτα δὲν ἔπληξε τὴν κοινωνικότητά του. Οἱ προσερχόμενοι σ'; αὐτὸν λαϊκοὶ ἐπισκέπτες πάντοτε ἔφευγαν ὠφελημένοι καὶ γοητευμένοι, καθὼς ὁ λόγος τοῦ ἦταν πάντοτε προσεγμένος. Συνετὸς στὶς ἀποκρίσεις του, ἀπέφευγε συστηματικὰ τὶς ἄκαιρες συζητήσεις καὶ φλυαρίες· ἐπιδίωκε πάντοτε τὴν σιωπή, τὴν ὁποία καὶ θεωροῦσε «μητέρα σοφωτάτων ἐννοιῶν».
Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς λαϊκούς, οἱ ἐπισκέπτες ἦταν πολλὲς φορὲς κληρικοὶ ἡ καὶ μοναχοί, ποὺ ἔρχονταν μὲ τὸν ἴδιο σκοπό: νὰ ἀκούσουν τὸν γέροντα, νὰ ὠφεληθοῦν πνευματικὰ καὶ νὰ διδαχθοῦν ἀπὸ τὴν ἐνάρετη ζωή του. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ζωῆς του, τοῦ ἀνατέθηκαν μοναχικὰ διακονήματα. Διετέλεσε βιβλιοθηκάριος καὶ τυπικάρης τοῦ Κυριακοῦ της σκήτης Ἁγίας Ἄννης. Ὡς βιβλιοθηκάριος μάλιστα ἀσχολήθηκε μὲ τὴν σύνταξη καὶ δημοσίευση καταλόγου τῶν χειρογράφων κωδίκων τῆς βιβλιοθήκης τοῦ κυριακοῦ της σκήτης. Μὲ τὴν ἰδιότητα αὐτὴ βοήθησε πολλοὺς ἐπιστήμονες στὴν εὕρεση καὶ ἀπόκτηση ἀντιγράφων τῶν χειρογράφων. Ὁ ἴδιος συνέταξε ἀξιόλογες μελέτες καὶ ἄρθρα.
Ὁ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης εἶναι μία ἀπὸ τὶς σπάνιες περιπτώσεις ὑμνογράφων, ποὺ τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἔργου τοῦ χρησιμοποιήθηκε ἀμέσως στὴν λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι, τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἔργου εἶναι προσιτό, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἕνα μικρὸ μόλις τμῆμα τοῦ ἔχει ἐκδοθεῖ. Αὐτὸ ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι πολλὲς ἀκολουθίες κυκλοφοροῦν εὐρύτατα σὲ δακτυλογραφημένα φωτοαντίγραφα.
Ἀλλὰ καὶ τὴν ἴδια τὴν ὑμνογραφία τὴν θεωρεῖ προέκταση τῆς προσευχῆς, κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἁγίους: «Ἔχω τὸν ἅγιο μπροστά. Γι' αὐτὸ καὶ δὲν θέλω ἐπικοινωνία μὲ κανέναν. Ἡ ὑμνογραφία, ἡ πνευματικὴ αὐτὴ ἐργασία, εἶναι ἕνωση τῆς ψυχῆς μετὰ τοῦ Θεοῦ· εἶναι μία θαυμασία προσευχή· εἶναι μία μεταρσίωσις τοῦ νοός· εἶναι μία μυστικὴ θεωρία· εἶναι ἕνα μυστήριον, ποὺ δὲν ἑρμηνεύεται καὶ μὲ λόγους δὲν ἐξωτερικεύεται. Ἡ ὑμνογραφία εἶναι ἡ ὑπάτη φιλοσοφία. Δὲν ἐκφράζεται μὲ αὐτὰ τὰ λόγια. Πρέπει κανεὶς νὰ τὴν δοκιμάση γιὰ νὰ τὴν αἰσθανθῆ».
- Ὑμνογραφικὸ ἔργο
Ὁ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης ἀναδείχθηκε ὡς ὁ μεγαλύτερος ὑμνογράφος τῆς μεταβυζαντινῆς ἐποχῆς. Τὸ ἔργο τοῦ γνώρισε μεγάλη ἀπήχηση καὶ ἡ φήμη του ὡς ὑμνογράφου ξεπέρασε σύντομα τὸ ἀσκητικὸ κελλὶ καὶ διαδόθηκε σὲ ὁλόκληρο τὸ Ἅγιον Ὅρος. Ἰδιαίτερα ἀξιομνημόνευτο εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἀναγνώριση τοῦ ἔργου δὲν συνέβη κατὰ τὸ τέλος ἡ ἔστω τὴν διάρκεια τῆς ὑμνογραφικῆς παραγωγῆς, ἀλλὰ ἤδη ἀπὸ τὰ πρώιμα στάδιά της.
Ἡ Ἐκκλησία ἀποδέχθηκε πολὺ νωρὶς τὸ ἔργο τοῦ νέου ὑμνογράφου της καὶ τὸ ἐνέταξε στὶς ἐκκλησιαστικὲς ἀκολουθίες. Ἐπανειλημμένα ἐπαινεῖ τὸ ἔργο καὶ τιμᾶ τὸ πρόσωπο τοῦ ὑμνογράφου. Οἱ ὕμνοι ψάλλονται στὶς ἐκκλησιαστικὲς ἀκολουθίες, ἐντάσσονται δηλαδὴ στὴν λειτουργικὴ χρήση, παράλληλα μὲ τὰ ἔργα τῶν προγενέστερων μεγάλων ὑμνογράφων της. Ἡ εὐρεία ἀπήχηση τοῦ ἔργου φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν μεγάλη ζήτηση τῶν διαφόρων ἀκολουθιῶν, ἀπὸ ὁλόκληρο τὸν κόσμο, προκειμένου νὰ συμπληρωθοῦν τὰ ἐκκλησιαστικὰ βιβλία.
Ὅπως ἦταν φυσικό, ἡ πανθομολογούμενη ἀναγνώριση τῆς ἀξίας τοῦ ἔργου τοῦ ὑμνογράφου προκάλεσε καὶ τὴν, συνδεόμενη μὲ αὐτήν, ἀπονομὴ διαφόρων διακρίσεων, τόσο ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν Πολιτεία.
Ἡ Ἐκκλησία τίμησε τὸν ὑμνογράφο μὲ πολλὲς διακρίσεις. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τοῦ ἀπονέμει τὴν εὐαρέσκειά του. Ἡ ἀνώτατη ἐκκλησιαστικὴ διάκριση δόθηκε ἀπὸ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα, ὅταν ὁ π. Γεράσιμος ὀνομάστηκε Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης του Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Στὴν ἀπόφαση αὐτὴ ὁδηγήθηκε τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ὅπως ἀναφέρει τὸ σχετικὸ πατριαρχικὸ γράμμα μὲ ἡμερομηνία 25 Αὐγούστου 1955.
Πέρα ἀπὸ τὶς παραπάνω ἐκκλησιαστικὲς διακρίσεις ὁ ὑμνογράφος ἔλαβε καὶ πολλὰ μετάλλια καὶ παράσημα. Τὸ 1963 τοῦ ἀπονεμήθηκε ἀπὸ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη ὁ σταυρὸς τῆς χιλιετηρίδας τοῦ Ἁγίου Ὅρους, γιὰ τὴν συμβολή του στὴν διοργάνωση καὶ ἐπιτυχία τῶν ἑορτῶν ποὺ εἶχαν προγραμματισθεῖ.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ ἡ Ἑλληνικὴ Πολιτεία τίμησε τὸν ὑμνογράφο. Ἡ ὕψιστη τιμὴ καὶ ταυτόχρονα ἀναγνώριση τοῦ ἔργου τοῦ προέρχεται ἀπὸ τὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν. Στὶς 3 Δεκεμβρίου 1953 ἀπὸ τὸ βῆμα τοῦ ἀνώτατου πνευματικοῦ ἱδρύματος τῆς χώρας ἔγινε ἰδιαίτερος λόγος γιὰ τὸ ἔργο τοῦ ὑμνογράφου. Ὕστερα ἀπὸ 15 χρόνια ἡ Ἀκαδημία Ἀθηνῶν ἀπονέμει τὸ ἀργυρό της μετάλλιο στὸν ὑμνογράφο, «διὰ τὸ ὑπέροχον ὑμνογραφικόν του ἔργον τὸ ὁποῖον τιμᾶ τὴν ἑλληνικὴν γραμματείαν καὶ τὴν θρησκευτικὴν ποίησιν».
Ὁ ὑμνογράφος Γεράσιμος δὲν ἦταν «φρέαρ συντετριμμένον», ἀλλὰ πηγὴ «ὕδατος ζῶντος, ἀλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον» (Ἰω. δ 14). Τὸ καθαρό του στόμα ἦταν ἡ διέξοδος τῶν πολλῶν ὑδάτων τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνογραφικῆς παραδόσεως, στὴν ὁποία ἦταν ταπεινὰ ἐνταγμένος καὶ τὴν ὁποία μὲ καθαρὴ καρδιὰ καὶ συντετριμμένη ψυχὴ βίωνε σὲ ὅλη τὴν ἀσκητική του ζωή. Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ ἀσύγκριτη σὲ ποσότητα (37.000 σελίδες) καὶ ἐκλεκτὴ σὲ ποιότητα ὑμνογραφική του παραγωγή. Τὸ δοθὲν ἀπὸ τὸν Θεὸ τάλαντο φιλοπόνως καλλιέργησε καὶ γρηγορῶν χρησιμοποίησε, ψάλλοντας πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ τὴν τιμὴ τῆς Θεοτόκου καὶ τῶν ἁγίων, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν οἰκοδομὴ καὶ τὴν στήριξη τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.
- Ἡ ἐκδημία του
Ὁ Γέροντας Γεράσιμος ἀποτελεῖ χαρακτηριστικὴ καὶ γραφικὴ μορφὴ τοῦ σύγχρονου ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ καὶ δὲν λείπει ἀπὸ τὶς ἀναφορὲς τῶν διαφόρων ὁδοιπορικῶν καὶ προσκυνηματικῶν ὀδηγὼν τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ποτὲ δὲν τὸν ἐγκατέλειψαν ἡ σωματικὴ εὐρωστία καὶ ἡ πνευματικὴ διαύγεια, ποὺ τὸν χαρακτήριζαν, τὰ τελευταία χρόνια διαισθανόταν τὸν θάνατό του. Ἔτσι, φρόντισε νὰ καταγράψει τὶς τελευταῖες πατρικές του ὑποθῆκες πρὸς τοὺς ὑποτακτικούς του καὶ νὰ ἐπιλέξει τὸν τόπο ταφῆς του, κοντὰ στὸ σπήλαιο τῶν ἁγίων Διονυσίου καὶ Μητροφάνους.
Δὲν ἀντιμετώπιζε ἰδιαίτερα προβλήματα ὑγείας. Μέχρι καὶ τὴν παραμονὴ τῆς ἐκδημίας τοῦ ἔγραφε, χωρὶς κανένα πρόβλημα. Ἡ τελευταία του μάλιστα ἐπιστολή, μὲ ἡμερομηνία 30 Νοεμβρίου 1991, ἀπευθύνεται πρὸς τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη. Τὸ μεσημέρι τῆς Παρασκευῆς 6 Δεκεμβρίου 1991, ἔπειτα ἀπὸ ἀναπνευστικὴ δυσφορία, ἔμεινε κλινήρης καὶ ξημερώματα Σαββάτου 7 Δεκεμβρίου ἄφησε στὸ μοναχικό του κελλὶ τὴν τελευταία του πνοή, ἐνῶ βάδιζε ἤδη τὸ 86ο ἔτος τῆς ἐπίγειας ζωῆς του.
Ἡ εἴδηση τοῦ θανάτου τοῦ προκάλεσε βαθειὰ συγκίνηση σὲ ὁλόκληρο τὸν ὀρθόδοξο κόσμο, ἑλληνόφωνο καὶ μή. Ἡ νεκρώσιμη ἀκολουθία τελέστηκε τὴν ἑπομένη μὲ τὴν παρουσία λίγων ἱερέων, μοναχῶν καὶ λαϊκῶν, ποὺ μπόρεσαν νὰ βρεθοῦν ἐκεῖ. Σὲ ἔνδειξη σεβασμοῦ καὶ ἐκτιμήσεως ἡ μονὴ Ἁγίου Παύλου πρόσφερε τὸν τάφο. Ἡ σφοδρὴ κακοκαιρία, ποὺ ἔπληξε τὴν περιοχὴ τὴν ἡμέρα ἐκείνη, δὲν ἐπέτρεψε τὴν παρουσία ὅλων ὅσοι θὰ ἐπιθυμοῦσαν νὰ παραστοῦν στὴν νεκρώσιμη ἀκολουθία.
Ὁ Γέροντας Γεράσιμος ἔμεινε βέβαια περισσότερο γνωστὸς ὡς ὑμνογράφος. Διακρίθηκε, ὅμως, καὶ ὡς μοναχός. Δὲν θὰ ἦταν ὑπερβολὴ νὰ λέγαμε πὼς ἦταν ὑμνογράφος ἐπειδὴ ἦταν μοναχός. Στὸ πρόσωπό του ἡ ὑμνογραφία δὲν ἦταν κάτι ἐξωτερικὸ ἡ ἐπίκτητο, ἀλλὰ προέκταση τοῦ ζωντανοῦ βιώματος ἑνὸς δοκιμασμένου καὶ παραδοσιακοῦ ἁγιορείτη μοναχοῦ, ὅπως ἀκριβῶς ἦταν ὁ ἴδιος.
Διατηροῦσε σὲ ὁλόκληρη τὴν ζωὴ τοῦ ἀμείωτη τὴν προθυμία πρὸς τοὺς πνευματικοὺς ἀγῶνες, καὶ ἄσβεστη τὴν φλόγα τῆς ἀγάπης πρὸς τὴν μοναχικὴ ζωή. Ὁ ἴδιος θεωροῦσε δωρεὰ τῆς Θεοτόκου τὸ νὰ εἶναι κανεὶς ἁγιορείτης μοναχὸς καί, κάθε φορᾶ ποὺ τύχαινε νὰ βρίσκεται ἐκτὸς Ἁγίου Ὅρους, διακατεχόταν ἀπὸ ἔντονη ἀγωνία μήπως ἀρρωστήσει καὶ δὲν προλάβει νὰ ἐπιστρέψει πίσω.
Ἰδιαίτερα διακρίθηκε γιὰ τὴν ὑπακοὴ καὶ τὴν ταπείνωση. Θεωροῦσε πὼς ἡ τέλεια καὶ ἀδιάκριτη ὑπακοὴ εἶναι τὸ θεμέλιό της πνευματικῆς ζωῆς, γεννήτρια τῆς ταπεινώσεως, πηγὴ εἰρήνης καὶ πνευματικῆς χαρᾶς στὴν καρδιὰ τοῦ καλοῦ καὶ ὑπάκουου μοναχοῦ. Καὶ αὐτὸ συνιστοῦσε πάντοτε στοὺς ὑποτακτικούς του.
Πράος, εἰρηνικὸς καὶ ἥσυχος, δὲν ἔχασε, μέχρι καὶ τὰ βαθιά του γεράματα, τὴν γλυκύτητα τοῦ προσώπου του, παρὰ τὴν ἀγριότητα καὶ σκληρότητα τοῦ τόπου ποὺ κατοικοῦσε. Ἀναδείχθηκε, κατὰ γενικὴ μαρτυρία, «τῶν ἀρετῶν θησαυρός, τῶν ἐν τῷ Ἄθω μοναστῶν θεῖον καύχημα, ὁ πράξει καὶ θεωρία καταλαμπρύνας τὸν νοῦν καὶ πλησθεῖς τῶν θείων ἐπιλάμψεων ... ὡς πραὺς καὶ ἀκέραιος».
- Ὑποθῆκες πρὸς τὰ πνευματικά του τέκνα
«Τέκνα μου ἐν Κυρίω ἀγαπητὰ καὶ περιπόθητα, ἀκούσατέ μου τῆς ταπεινῆς φωνῆς, ἤτις χάριτι Κυρίου καὶ βοηθεία τῆς Κυρίας ἠμῶν Θεοτόκου θὰ εἴπη εἰς ὑμᾶς ρήματα ζωῆς αἰωνίου, ἤτοι μικρὸν καὶ συνεπτυγμένον, ἀλλὰ πρακτικὸν λόγον ὠφελείας καὶ οἰκοδομῆς.
Δόξαν καὶ εὐγνωμοσύνην νὰ προσφέρωμεν καθ' ἑκάστην ἡμέραν τῷ Κυρίω καὶ τὴ Παναγία Αὐτοῦ Μητρί, διότι ἠξίωσαν ἠμᾶς νὰ ἔλθωμεν εἰς τὸν ἅγιον τοῦτον τόπον καὶ νὰ γίνωμεν μοναχοί, ὅπερ πολλοὶ ἐπεθύμησαν, ἀλλὰ δὲν τὸ κατόρθωσαν. Γενόμενοι μοναχοὶ νὰ ἔχωμεν ἀμείωτον τὴν προθυμίαν πρὸς τοὺς πνευματικοὺς ἀγώνας καὶ ἄσβεστον τὴν φλόγα τῆς ἀγάπης πρὸς τὴν μοναχικὴν ζωήν, ὡς εἴμεθα τὴν πρώτην ἡμέραν τῆς ἐνταύθα ἐλεύσεώς μας. Νὰ προσέχωμεν πολὺ διὰ νὰ φυλάττωμεν τὸν νοῦν μᾶς καθαρὸν ἀπὸ τοὺς πονηροὺς καὶ ἀκαθάρτους λογισμούς, οἵτινες μολύνουν τὴν καρδίαν μας, ἀποδιώκουν μακρὰν ἠμῶν τὴν θείαν χάριν καὶ γινόμεθα παίγνιον τοῦ σατανᾶ.
Ἰδιαιτέρως σᾶς συνιστῶ νὰ προσέξωμεν τὸ ἔργον τῆς ὑπακοῆς, τῆς τελείας καὶ ἀδιακρίτου ὑπακοῆς, ἤτις εἶναι τὸ θεμέλιόν της μοναχικῆς ζωῆς, γεννήτρια τῆς ταπεινώσεως καὶ πηγὴ εἰρήνης καὶ πνευματικῆς χαρᾶς εἰς τὴν καρδίαν τοῦ καλοῦ καὶ ὑπηκόου μοναχοῦ. Ὑπακοὴ καὶ ταπεινοφροσύνη εἶναι δύο πτέρυγες, αἴτινες ὑψώνουν ἠμᾶς ταχύτερον εἰς τὴν πνευματικὴν τελειότητα. Ὑπήκοος μοναχός, ἐργάτης ἀρετῆς· παρήκοος, πλήρης ἀκαταστασίας.
Νὰ ἐξομολογῆσθε ταχτικῶς καὶ εἰλικρινῶς καὶ νὰ ἀνοίγητε διάπλατα τὴν καρδίαν σᾶς εἰς τὸν πνευματικόν σας πατέρα. Ἡ συνεχὴς καὶ καθαρὰ ἐξομολόγησις καίει τὸν σατανᾶ, εὐφραίνει τὸν ἄγγελον φύλακα τῆς ψυχῆς καὶ πληροὶ τὴν καρδίαν μᾶς θείας χάριτος.
Νὰ προσέρχεσθε ταχτικότερον ἐν φόβω Θεοῦ καὶ καθαρὰ ἐξομολογήσει εἰς τὴν μετάληψιν τῶν ἁγίων καὶ ἀχράντων Μυστηρίων. Ὁ μεταλαμβάνων ταχτικῶς ἐν φόβω Θεοῦ ἐνοῦται μετὰ τοῦ Κυρίου, φωτίζεται ἡ ψυχή του, λαμβάνει μυστικὴν δύναμιν κατὰ τοῦ ἀοράτου ἐχθροῦ, ὅστις σφόδρα φοβεῖται τὴν θείαν Μετάληψιν καὶ κατακαίεται ὑπ' αὐτῆς καὶ γενικῶς ὁ μεταλαμβάνων ἐν βαθυτάτη ταπεινώσει ἀξιοῦται νοερῶς πολλῶν παρὰ Θεοῦ πραγμάτων καὶ δωρεῶν ὡς ἐμπράκτως ἐδοκιμάσαμεν τοῦτο.
Νὰ μὴν ἀμελῆτε τὸν κανόνα σας καὶ τὰ λοιπὰ καθήκοντά σας, ἤτοι ἑσπερινόν, ἀπόδειπνον, ὄρθρον ὡς καὶ τὴν ἀνάγνωσιν.
Ὅταν δὲ ἐργάζεσθε νὰ προσπαθῆτε νὰ λέγετε τὴν εὐχὴν «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ» καὶ ἐνδιαμέσως τὸ «Θεοτόκε Παρθένε».
Νὰ ἔχετε ἀγάπην μεταξὺ σας ἀδελφικήν, ἄδολον καὶ ἀνυπόκριτον, διὰ νὰ σᾶς ἐπισκιάζη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ.
Νὰ ἀγαπᾶτε καὶ νὰ σέβεσθε τὸν πνευματικόν σας πατέρα, ἤτις ἀγάπη καὶ σεβασμὸς ἀναφέρεται εἰς τὸν Χριστὸν.
Νὰ εἶσθε προσεκτικοὶ εἰς τοὺς λόγους σας, συνετοὶ εἰς τὰς ἀποκρίσεις σας, νὰ ἀποφεύγετε τὰς ἀκαίρους συζητήσεις καὶ φλυαρίας καὶ νὰ ἐπιδιώκετε πάντοτε τὴν σιωπήν, ὡς μητέρα σοφωτάτων ἐννοιῶν κατὰ τὸν εἰπόντα θεῖον Πατέρα.
Νὰ εὐλαβεῖσθε σφόδρα τὴν Κυρίαν ἠμῶν Θεοτόκον, τὴν ἔφορον καὶ προστάτιδα ἠμῶν, τὸν ἀρχηγὸν ἠμῶν Ἅγιον Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον καὶ τοὺς ἰδιαιτέρους προστάτας ἠμῶν Ἅγιον Διονύσιον τὸν Ρήτορα καὶ Ἅγιον Μητροφάνην, οἵτινες ὑπερίπτανται νοερῶς καὶ εὐλογούσιν ἠμᾶς καὶ νὰ λέγετε ἐν τακτύη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος ἀνελλιπῶς τοὺς χαιρετισμοὺς καὶ τὴν παράκλησιν αὐτῶν.
Νὰ βιάζεσθε, ἀγαπητά μου τέκνα, νὰ βιάζεσθε εἰς τὸ καλὸν καὶ γενικῶς εἰς τὰ μοναχικά σας καθήκοντα καὶ ὡς λέγει ὁ Οὐρανοβάμων Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος "βλέπετε πῶς ἀκριβῶς περιπατεῖτε μὴ ὡς ἄσοφοι ἀλλ'; ὡς σοφοὶ ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἳ ἡμέραι πονηραὶ εἰσι".
Μακάριος ὁ μοναχὸς ἐκεῖνος, ὅστις βιάσει τὸν ἑαυτόν του καὶ ζήσει ἐναρέτως κατὰ τὰς δοθείσας ὑποσχέσεις ἐν τὴ κουρά. Οὗτος θὰ ἀξιωθῆ μακαρίου τέλους καὶ μετὰ τὸ τέλος του ἡ Κυρία Θεοτόκος θὰ ἀπολογηθῆ ὑπὲρ αὐτοῦ πρὸς τὸν εὔσπλαχνον Υἱόν της καὶ Θεὸν ἠμῶν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, οὐ ἡ χάρις καὶ τὸ ἄπειρον ἔλεος εἴη μεθ' ἠμῶν. Ἀμὴν.
Καὶ ταῦτα πάντα μετὰ πολλῆς ἐν Χριστῷ ἀγάπης καὶ θερμῶν πατρικῶν εὐχῶν, ὁ ταπεινὸς Γέρων Μοναχὸς Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης
Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης του Χριστοῦ Ἐκκλησίας
Ἐν μηνὶ Αὐγούστω 15. 1985
Κατὰ ταύτην τὴν ἡμέραν ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως τῆς Κυρίας ἠμῶν Θεοτόκου ἦλθον εἰς Ἅγιον Ὅρος ἐν ἔτει 1922.
- «Τὸ κύκνειον ἄσμα τοῦ Γέροντα»
Ἀλλ' ὢ Πανύμνητε Δέσποινα, δέξαι παρακαλῶ, ἐν πολλὴ μητρικὴ εὐνοία καὶ συμπαθεία καὶ συγκαταβάσει, ὡς ἐδέξατο ὁ Υἱός σου καὶ Θεὸς ἠμῶν τὰ δύο λεπτὰ τῆς χήρας, τὰ ταπεινά μου ταῦτα ψελλίσματα, ἄτινα γονυκλινῶς ἐν πολλύη εὐλαβεία προσφέρω τὴ Θεομητορική σου μεγαλειότητι, «ὡς δῶρα εὐπρόσδεκτα καὶ προσφορὰν τελείαν», καὶ ἐν τὴ φοβερὰ ὤρυά του θανάτου βοήθει μοὶ τῷ ἀναξίω καὶ ἁμαρτωλῶ ἱκέτη σου, ἐν δὲ τῷ ἀδεκάστω βήματι τοῦ φιλανθρώπου Υἱοῦ σου καὶ Θεοῦ ἠμῶν, παραστησὸν μὲ ἀκατάκριτον διὰ τῆς Μητρικῆς σου παρρησίας, ὡς ὑπέσχου, φιλάγαθε Δέσποινα, καὶ πάντας τοὺς ψάλλοντας αὐτοὺς ἐν εὐλαβεία, ἀξίωσον τῆς οὐρανίου βασιλείας. Ἀμήν.
Δέξασθε εὐμενῶς, παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί, τὸ παρὸν Θεοτοκάριον, καὶ ψάλλατε τοὺς ἐν αὐτῶ κανόνας ἐν πίστει καὶ εὐλαβεία πρὸς τὴν Κυρίαν ἠμῶν Θεοτόκον, ἴνα ἁπαλλάττη ὑμᾶς πειρασμῶν καὶ κινδύνων καὶ πάσης ἁμαρτίας, μετὰ δὲ τὸ τέλος ἀξιώση ὑμᾶς, ταῖς Μητρικαῖς αὐτῆς πρεσβείαις, τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν· ἢς γένοιτο πάντας ἠμᾶς ἐπιτυχεῖν χάριτι καὶ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ· ὢ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος καὶ ἡ προσκύνησις σὺν τῷ ἀνάρχω αὐτοῦ Πατρί, καὶ τῷ Παναγίω καὶ ὁμοουσίω αὐτοῦ Πνεύματι νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀπὸ τὸ https://proskynitis.blogspot.gr/2011/06/blog-post_06.html
Δεῖτε ἀφιέρωμα γιά τόν γέροντα Γεράσιμο ΕΔΩ