Χαῖρε φλογὸς παθῶν ἁπαλλάττουσα,
π. Στέφανος Ἀναγνωστόπουλος
Χαῖρε φλογὸς παθῶν ἁπαλλάττουσα,
δηλαδὴ Χαῖρε Ὑπεραγία Θεοτόκε, ποὺ νεκρώνεις μὲ τὶς πρεσβεῖες σου τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴν φλόγα τῶν παθῶν.
Χριστιανοί μου, ἀπὸ τότε ποὺ ἀρχίσαμε νὰ καταλαβαίνουμε τὸν ἑαυτόν μας μέχρι σήμερα, στὴν ὅποια ἡλικία καὶ ἂν εἴμεθα, παιδιά, νέοι, μεσήλικες καὶ γερόντια, διαπιστώνουμε μὲ λύπη ὅτι μᾶς πολεμοῦν συνεχῶς κάθε μέρα, πολλῶν εἰδῶν πάθη.
Πρὶν ἀπὸ κάθε ὀρθρινὸ ἢ ἑωθινὸ Εὐαγγέλιο, ὅπως καὶ στὶς παρακλήσεις ψάλουμε τὸ γνωστὸ σὲ ὅλους μας «ἐκ νεότητός μου πολλὰ πολεμεῖ μὲ πάθη». Ἀπὸ μωρὰ δηλαδὴ μᾶς πολεμοῦν τὰ πάθη, ποὺ εἶναι καὶ οἱ ἀρρώστιες τῆς ψυχῆς.
Ὅπως κάθε ἀρρώστια ἔχει τὶς ἐκδηλώσεις της, πυρετό, πόνο, ζάλη, ἐμετούς, ἐξανθήματα, πύον, καὶ χίλια δύο ἄλλα, ἔτσι καὶ τὰ πάθη ἔχουν καὶ αὐτὰ τὶς ἐκδηλώσεις τους. Ἐκδηλώνονται δηλαδὴ ὡς κακὲς ἐπιθυμίες, ὡς διεστραμμένες ὁρμές, ὡς πονηρὲς συνήθειες καὶ ὡς κακὲς ἕξεις.
Κάθε ἄνθρωπος ποὺ γεννιέται σ' αὐτὸν ἐδῶ τὸν κόσμο, γεννιέται μὲ τὴ ροπὴ πρὸς τὸ κακό. Μὲ κλίση πρὸς τὸ κακὸ καὶ τὴν ἁμαρτία. Ἡ Ἁγία Γραφὴ μᾶς βεβαιώνει λέγοντας ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐκ νεότητος ρέπει πρὸς τὰ πονηρά, δηλαδὴ ἀπὸ τῆς γεννήσεώς του. Φωλιάζουν μέσα μας τὰ πάθη σὰν τοὺς σπόρους ποὺ φυτεύονται στὴ γῆ. Κάποτε φυτρώνουν αὐτοὶ οἱ σπόροι, καὶ κάτω ἀπὸ κατάλληλες καιρικὲς συνθῆκες καὶ μὲ τὶς φροντίδες καὶ τὶς περιποιήσεις τῶν γεωργῶν φυτρώνουν, μεγαλώνουν, γιγαντώνουν καὶ δίνουν τοὺς καρποὺς τῶν. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὴν ποικιλία τῶν διαφόρων ἀδυναμιῶν καὶ κακῶν κλίσεων ποὺ ἔχουμε μέσα μας, ἀπὸ τὴ γέννησή μας. Τὶς περισσότερες φορὲς αὐτὰ τρέφονται καὶ μεγαλώνουν καὶ γίνονται πάθη, ἀπὸ μᾶς τοὺς ἴδιους τους γονεῖς πρὸς τὰ παιδιά μας, ποὺ τοὺς δίδουμε τὸ κακὸ παράδειγμα. Ὅσο πικρὴ καὶ ἂν εἶναι αὐτὴ ἡ ἀλήθεια, πρέπει νὰ λέγεται, πρέπει νὰ ἀκούγεται, πρέπει νὰ διαλαλεῖται. Ὅτι τὶς περισσότερες φορὲς γιὰ τὰ πάθη τῶν παιδιῶν μᾶς φταῖμε ἐμεῖς οἱ γονεῖς.
Ἄλλοτε πάλι οἱ γονεῖς μὲν εἶναι εὐσεβεῖς, ἀλλὰ ἔχουν κάποιες ἀδυναμίες καὶ ἰδιαιτερότητες πρὸς τὰ παιδιά τους, καὶ ἔτσι ἀνέχονται τὰ μικρά τους στραβὰ κουσούρια, εἶναι πέρα ἀπὸ κάθε μέτρο ἐπιεικεῖς, προσφέρουν μὲ ἀφθονία καὶ ἀδιακρισία τὰ ὑλικὰ ἀγαθά, καὶ δὲν ἐλέγχουν μετὰ σοβαρῆς αὐστηρότητος καὶ τὶς πλέον μικρὲς ἀλλὰ πικρὲς παρεκτροπές.
Ἄλλοι πάλι ἀπὸ τοὺς γονεῖς εἶναι πολὺ νευρικοί, πολὺ θυμώδεις, μὲ πολλὲς φωνές, καὶ ἀδιάκριτες ξυλιὲς καὶ ἄλλοι πάλι εἶναι τελείως ἀδιάφοροι.
Μερικοί, τὸ ἀκούω μὲ φρίκη αὐτὸ στὴν Ἱερὰ Ἐξομολόγηση, παίρνουν οἱ ἴδιοι τὰ παιδιά τους ἀπὸ τὸ χέρι καὶ τὰ ὁδηγοῦν στὴν ἁμαρτία. Τὰ μαθαίνουν τὴν κακία, τὴν πονηριά, τὸ ψέμα, τὴ διαφθορά, τὴν κλοπὴ καὶ χίλια δύο ἄλλα μύρια κακά.
Ὑπάρχουν καὶ μερικοὶ κακοὶ μπαμπάδες, πατέρες, ποὺ ὅλα τὰ στραβὰ τὰ ρίχνουν στὶς γυναῖκες τοὺς ἐνῶ ἡ κυρίως αἰτία εἶναι ἡ ἀναισθησία τους.
Ὑπάρχει ποὺ ὑπάρχει τὸ κακὸ μέσα στὶς παιδικὲς ψυχοῦλες, καὶ ἀντὶ νὰ καλλιεργήσουμε τὸ καλό, τὸ ἀγαθό, τὸ θεοσεβές, δηλαδὴ τὴν θεοσέβεια καὶ τὴν ἀρετήν, ἐμεῖς μὲ τὴν ὅλη μας διαγωγή, τρέφουμε τὶς ἀδυναμίες τους, τὰ κάνουμε πάθη καὶ τὰ ὁδηγοῦμε στὴν καταστροφή. Καὶ ὅλα αὐτὰ στὴν παιδικὴ ἡλικία. Τὰ βλέπουμε!
Ξέρετε πόσα παίρνουν τὰ παιδιὰ τῶν ἔξι μηνῶν, τοῦ ἑνὸς ἔτους, τῶν δύο, τῶν τρία, τῶν πέντε... Μέχρι κάποια ἡλικία ἂς ποῦμε δέκα ἐτῶν, ἀπὸ κεῖ καὶ ὕστερα, μετὰ ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἡλικία δηλαδή, ἀρχίζει νὰ ἀποκτᾶ τὸ παιδὶ τὴν δική του κρίση, ἂν καὶ τὴν ἔχει πολὺ πιὸ νωρίς, ἀλλὰ ἂς τὴν βάλουμε ἐμεῖς αὐτὴν τὴν ἡλικία μετὰ τὰ ἑπτὰ καὶ τὰ δέκα, διότι τότε διαβάζουμε καὶ τὴν εὐχὴ ποὺ ἀποδίδει εὐθύνη στὸ παιδί, «Ὁ Θεὸς τῶν πνευμάτων καὶ πάσης σαρκός ...», αὐτὴ ἡ εὐχὴ διαβάζεται ὡς συγχωρητικὴ εὐχή, τῶν κεκοιμημένων μετὰ τὴν ἡλικία τῶν ἑπτὰ ἐτῶν.
Τὸ παιδὶ λοιπὸν μὲ τὴν δική του κρίση, κάνει τὶς δικές του ἐπιλογές, καὶ ἔχει πλέον καὶ τὶς δικές του εὐθύνες. Ἀλλὰ ὅτι κακὸ ἢ καλὸ σπείραμε, αὐτὸ καὶ θὰ θερίσουμε. Αὐτὸ θὰ θερίσουν καὶ τὰ παιδιὰ ποὺ μεγαλώνοντας, ποιὸς τὸ ξέρει, ἢ θὰ γιγαντώσουν ἀκόμα τὰ πάθη τους, ἢ θὰ τὰ σμικρύνουν καὶ θὰ τὰ ἐξαφανίσουν, μὲ τὸν πνευματικὸ ἀγώνα ποὺ θὰ κάνουν μέσα ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση καὶ Ἐκκλησία, μὲ τὴν συμμετοχή τους, στὰ Πανάγια σωστικὰ μυστήρια, μὲ τὴν τήρηση τῶν Εὐαγγελικῶν ἐντολῶν, μὲ τὴν καλλιέργεια τῶν θειοτάτων ἀρετῶν, μετὰ φόβου Θεοῦ πίστεως καὶ ἀγάπης, ἐργαζόμενοι τὸ ἔργον τῆς σωτηρίας, μετὰ συντριβῆς καὶ μετανοίας.
Δυστυχῶς χριστιανοί μου, δυστυχῶς λέω, ὅλοι μας ἔχουμε κλίσεις, ἀδυναμίες, ἐλαττώματα καὶ πάθη ποὺ μᾶς ταλαιπωροῦν καὶ μᾶς βασανίζουν καθημερινά, ἀναστατώνουν τὰ νεῦρα μας, ἀνακατεύουν τὰ σωθικά μας, ποτίζουν τὸ μυαλό μας, ἐρεθίζουν τὶς αἰσθήσεις μας καὶ στὸ τέλος μᾶς κολάζουν. Ἄλλοτε πάλι ἔρχονται στιγμὲς ἐξάψεως, καὶ ἀπὸ ἀσήμαντες ἀφορμὲς φουντώνουν τὰ πάθη ἀκόμα πιὸ πολύ, μᾶς τυλίγουν σὰν φλόγες καὶ καταστρέφουν τὴν εἰρήνη μέσα στὴν ψυχή. Τὴν ἀγάπη μεταξὺ τῶν συζύγων, μεταξὺ τῶν ἀδελφῶν, καὶ τῶν συγγενῶν. Ἀφαιροῦν τὴν ἀσφάλεια καὶ τὴν σιγουριὰ ἀπ' τὰ παιδιά μας, γκρεμίζουν τὴν οἰκογενειακὴ εὐτυχία, χαλᾶνε μακροχρόνιες φιλίες, ἐκμηδενίζουν κάθε πνευματικὴ προσπάθεια γιὰ πρόοδο καὶ γιὰ σωτηρία. Τὰ πάθη δὲν καταστρέφουν μόνον προσωπικά, τὸν κάθε ἄνθρωπο χωριστά, ἀλλὰ στὴν ἔξαψή τους ὅπως εἴπαμε, δὲν διαλύουν μόνον τὴν οἰκογένεια, ἀλλὰ ἀκόμα καὶ ὁλόκληρες κοινωνίες, λαοὺς καὶ ἔθνη.
Χαῖρε φλογὸς παθῶν ἁπαλλάττουσα. Ἡ εἰκόνα αὐτὴ τῶν πυρίνων φλογῶν, ποὺ χρησιμοποιεῖται ἀπὸ τοὺς Χαιρετισμούς, εἶναι πολὺ χαρακτηριστική. Τὴν ἔχουμε δεῖ καὶ μὲ τὰ μάτια μας, ὅπως ἡ πυρκαγιά, ὅταν ἁπλώνεται στὸ δάσος, τυλίγει μὲ τὶς φλόγες τῆς τὰ πάντα, καὶ ἀφήνει πίσω της σεληνιακὸ τοπίο στάχτης καὶ ὁλοκληρωτικῆς καταστροφῆς, ἔτσι γίνεται καὶ μὲ τὴν φλόγωση τῶν παθῶν. Ἁπλώνεται πρῶτα στὸ νοῦ μας, τὸν ὁποῖον θολώνει καὶ σκοτίζει, καὶ κατόπιν στὴν καρδιά μας, προκαλώντας ἀφόρητη κατάσταση, πρὶν ξεθολώσει.
Τὰ παραδείγματα θὰ τὰ πάρουμε ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν ἑαυτόν μας, ὅταν τὸν βλέπουμε κάτω ἀπὸ τὴν ἐπίδραση τῶν διαφόρων παθῶν. Θρέφεις μία φωτιά; Συντηρεῖς αὐτὴν καὶ μεγαλώνει. Τρέφουμε τὰ πάθη μας; Καὶ αὐτὰ μεγαλώνουν, φουντώνουν καὶ στὸ τέλος καταστρέφουν. Τὰ τρέφουμε τὰ πάθη μας θὰ πεῖ ὅτι ἱκανοποιοῦμε τὶς ἁμαρτωλές μας ἐπιθυμίες. Καὶ ὅσον τὶς ἱκανοποιοῦμε, τόσον καὶ περισσότερο αὐξάνονται αὐτὲς οἱ ἐπιθυμίες. Ἔτσι ἡ ἁμαρτωλὴ ἐπιθυμία σιγὰ σιγὰ καθίσταται ψύχωση, μανία, καὶ καταλήγει στὴν αἰχμαλωσία, τὴν ἐξάρτηση καὶ τέλος στὸν θάνατο καὶ στὸν αἰώνιον θάνατον.
Καὶ ὅταν κάποιος δὲν μπορεῖ ἄμεσα νὰ ἱκανοποιήσει τὸ πάθος του στὴν ἀρχὴ λυπᾶται, ἀδημονεῖ, στεναχωρεῖται, μελαγχολεῖ. Εἶναι νευρικός. Ὕστερα ἀρχίζει νὰ ὀργίζεται, νὰ θυμώνει, νὰ βρίζει καὶ νὰ δημιουργεῖ ἄσχημες σκηνές, στὸ σπίτι, στὴ δουλειά, στὴν κοινωνία. Καὶ ἂν καὶ τώρα δὲν ἱκανοποιήσει τὸ πάθος του, τότε ὁλοκληρώνει τὴν αὐτοκαταστροφή του, καὶ γίνεται μέχρι καὶ ψεύτης, κλέφτης, ἀκόμα καὶ φονιάς, χωριστὰ ὅτι ξεπουλάει τὰ πάντα ἀπ' τὸ σπίτι του, γιὰ νὰ μὴν μποῦμε σὲ ἄλλες λεπτομέρειες.
Καὶ τώρα μπαίνει τὸ ἐρώτημα, σώζεται αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος; Δόξα τῷ Θεῶ σώζεται. Καὶ σώζεται ἀπὸ τὸν Σωτήρα, τὸν Κύριό μας, τὸν Ἰησοῦ Χριστό, ποὺ ἦλθε στὸν κόσμο γιὰ νὰ τὸν σώσει καὶ ὄχι γιὰ νὰ τὸν κρίνει. «Ἐγὼ ἦλθον γιὰ νὰ σώσω τὸν κόσμον, καὶ ὄχι γιὰ νὰ τὸν κρίνω».
Μὲ τὴν πίστη, τὴν μετάνοια, τὴν προσευχὴ καὶ τὰ Πανάγια Μυστήρια, μποροῦμε ὅλοι μας νὰ ἐλευθερωθοῦμε σιγὰ σιγὰ ἀπὸ τὰ πάθη, νὰ εἰρηνεύσουν οἱ λογισμοί μας, νὰ φωτισθεῖ ὁ νοῦς μας καὶ τὸ μυαλό μας, νὰ καθαρισθοῦν οἱ αἰσθήσεις μας, νὰ ξαναζωντανεύσουν καὶ νὰ ἀναζωογονηθοῦν ὅλες οἱ ψυχικές μας δυνάμεις. Ἡ προαίρεσή μας εἶναι νὰ κατεργασθοῦμε μετὰ φόβου καὶ τρόμου τὴν σωτηρία μας, ἀκολουθώντας τὸν δρόμον τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς θυσίας.
Ἡ ξεδιάντρωπη προβαλλομένη σαρκολατρεία, τὰ φοβερὰ ἔκτροπα τῶν τηλεοράσεων, ὁ πάνδημος ὑλιστικὸς τρόπος ζωῆς τῶν ἡμερῶν μας, καὶ ἡ κατάλυσις τῶν ἀξιῶν τῆς Εὐαγγελικῆς διδασκαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ποὺ συντελοῦν στὸ νὰ ἑξάπτωνται στὸ ἔπακρον τὰ ἀκατανόμαστα πάθη.
Ἔτσι παρασύρονται καὶ πέφτουν σὲ μεγάλες ἁμαρτίες οἱ χριστιανοὶ στὴν πατρίδα μᾶς ὑπερκαλύπτοντες καὶ αὐτὸν ἀκόμη τὸν ___.
Ἀλλὰ ὅπως ὅμως ὁ Πανάγιος Θεός, προστάτεψε τοὺς τρεῖς παίδας μέσα στὴν κάμινο τοῦ πυρὸς μὲ θαυματουργικὸ τρόπο, καὶ τὸ ἐπαναλαμβάνομε αὐτὸ κάθε φορᾶ ποὺ ψάλουμε τὸν κανόνα τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, ἔτσι καὶ ὅλους ἐμᾶς, ποὺ ζοῦμε μέσα στὴν κόλαση τῆς φωτιᾶς, τῆς ἁμαρτωλῆς καὶ ξεδιάντρωπης ἐποχῆς μας, μπορεῖ νὰ μᾶς προστατεύσει ὁ Θεὸς μὲ πολλοὺς τρόπους ἀρκεῖ ἐμεῖς νὰ τὸ θελήσουμε.
Ἡ θέλησίς μας, ἡ θέλησή σου, καὶ ἡ θέλησή σου καὶ ἡ θέλησίς μου, δηλαδὴ ἡ καλή μας προαίρεσις εἶναι αὐτὴ καὶ μόνη ποὺ θὰ μᾶς ὁδηγήσει στὴν ἀληθινὴ μετάνοια. Καὶ μετὰ τῆς μετανοίας θὰ ζωντανέψει ἡ πίστις μας, θὰ ἐνεργοποιηθεῖ ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὸν πλησίον. Θὰ πολλαπλασιασθεῖ ἡ προσευχή μας, καὶ τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησον μὲ» δὲν θὰ λείψει ἀπὸ τὰ χείλη, ἀπὸ τὸ νοῦ καὶ ἀπ' τὴν καρδιά. Θὰ πυκνώσει ἡ συμμετοχή μας στὴ Θεία Λατρεία καὶ στὰ λοιπὰ μυστήρια, καὶ δὲν θὰ πηγαίνουμε μόνον τρεῖς καὶ πέντε φορὲς τὸ χρόνο στὴν ἐκκλησία. Θὰ ἀρχίσει ἡ μελέτη τῶν Ἁγίων Γραφῶν καὶ τῶν καλῶν ἄλλων βιβλίων καὶ δὴ βέβαια τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, καὶ θὰ αὐξηθεῖ καὶ τὸ συναίσθημα τῆς ἁμαρτωλότητός μας καὶ ὅλα θὰ πάρουν τὸν δρόμο γιὰ τὴν σωτηρία. Στὴν ἀποδυνάμωση τῶν παθῶν, καὶ τὸ σβήσιμο τῆς ἀντιπάλου φλόγας τῶν κακιῶν καὶ πονηριῶν μας, θὰ συντελέσουν τὰ μέγιστα οἱ πρεσβεῖες τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Σ' αὐτὴν καταφεύγουμε γιὰ νὰ σβεστοῦν τὰ πεπυρωμένα βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ καθ' ἠμῶν δολίως κινούμενα.
Στὴν Παναγία μας λοιπὸν θὰ προστρέχουμε ὅταν μᾶς κυκλώνουν οἱ πειρασμοί. Στὴν Παναγία μας θὰ γονατίζουμε γιὰ ὅλα μας τὰ προβλήματα, τὰ βάσανα καὶ ὅλους τους πειρασμοὺς καὶ τὶς θλίψεις τῆς ζωῆς.
Χριστιανοί μου, ἡ μόνη ἀσφαλὴς ὁδὸς πρὸς τὸν Χριστὸ τὸν Σωτήρα μᾶς εἶναι ἡ μεσιτεία τῆς Παναγίας Μητρός Του, τῆς Θεοτόκου. Διότι εἶναι ἡ μόνη ποὺ σβήνει μὲ τὶς πρεσβεῖες της καὶ τὶς μεσιτεῖες της, τὶς φλόγες τῶν παθῶν. Γι' αὐτὸ ἀκριβῶς καὶ ξανὰ καὶ πάλι ξανά, θὰ κραυγάσουμε θριαμβευτικὰ
«Χαῖρε φλογὸς παθῶν ἁπαλλάττουσα», Ἀμὴν.