Ἡ ἐργασία γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς ταπεινώσεως
- Μὲ ποιόν τρόπο, Γέροντα, καλλιεργεῖται ἡ ταπείνωση;
- Ἡ ταπείνωση καλλιεργεῖται μὲ τὸ φιλότιμο, καλλιεργεῖται καὶ μὲ τὴν κοπριὰ τῶν πτώσεων. Ἀνάλογα. Ἕνας φιλότιμος ἄνθρωπος ὅ,τι καλὸ ἔχει τὸ ἀποδίδει στὸν Θεό. Βλέπει τὶς πολλὲς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ, καταλαβαίνει ὅτι δὲν ἔχει ἀνταποκριθῆ, ταπεινώνεται καὶ δοξολογεῖ διαρκῶς τὸν Θεό. Καὶ ὅσο ταπεινώνεται καὶ δοξολογεῖ τὸν Θεό, τόσο τὸν λούζει ἡ θεία Χάρις. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἑκούσια ταπείνωση. Ἐνῶ ἡ ταπείνωση ποὺ φέρνουν οἱ διαρκεῖς πτώσεις εἶναι ἡ ἀκούσια ταπείνωση.
Φυσικὰ ἡ ἑκούσια ταπείνωση ἔχει πολὺ μεγαλύτερη ἀξία ἀπὸ τὴν ἀκούσια. Μοιάζει μὲ χωράφι ποὺ ἔχει καλὸ χῶμα καὶ καρπίζουν τὰ δένδρα, δίχως λίπασμα ἢ κοπριά, καὶ οἱ καρποί τους εἶναι νόστιμοι. Ἡ ἀκούσια ταπείνωση μοιάζει μὲ χωράφι ποὺ ἔχει ἀδύνατο ἔδαφος καί, γιὰ νὰ δώση καρπούς, πρέπει νὰ ρίξης καὶ λίπασμα καὶ κοπριά, καὶ πάλι οἱ καρποί του δὲν θὰ εἶναι τόσο νόστιμοι.
- Γέροντα, μοῦ στοιχείζει, ὅταν ἐξαιτίας μιᾶς ἄσχημης συμπεριφορᾶς μου πέφτω στὰ μάτια τῶν ἄλλων καὶ ταπεινώνωμαι ἀκούσια.
- Μὲ τὴν ἀκούσια ταπείνωση ἐξοφλᾶς καὶ λίγο ἀπὸ τὸ χρέος τῶν ἁμαρτιῶν σου. Πρέπει ὅμως νὰ ἀρχίσης νὰ ταπεινώνεσαι ἑκούσια.
- Γέροντα, ἔχω φθάσει σὲ πολὺ δύσκολη κατάσταση. Ἔχω σαρκικοὺς λογισμοὺς καὶ πέφτω στὴν λύπη. Φοβᾶμαι μήπως δὲν βγῶ ποτὲ ἀπὸ αὐτὴν τὴν κατάσταση.
- Ἔχε θάρρος, καλό μου παιδί, καὶ ὁ Χριστὸς θὰ νικήση τελικά. Νὰ ψάλλης: «Ἐκ νεότητός μου ὁ ἐχθρὸς μὲ πειράζει, ταῖς ἡδοναῖς φλέγει με· ἐγὼ δὲ πεποιθὼς ἐν σοί, Κύριε, τροποῦμαι τοῦτον»(1). Στὴν οὐσία δὲν φταίει πολὺ ἡ καημένη ἡ σάρκα, ἀλλὰ ἡ ὑπερηφάνεια. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἔχεις πολλὲς ἱκανότητες, τὶς ὁποῖες φυσικὰ ὁ Θεὸς σοῦ τὶς ἔδωσε, ἀλλά, ἐπειδὴ ἀμελεῖς λιγάκι καὶ δὲν προσέχεις, ὁ ἐχθρὸς βρίσκει εὐκαιρία, τὶς ἐκμεταλλεύεται καὶ σὲ ρίχνει στὴν ὑπερηφάνεια. Κι ἐνῶ θὰ ἔπρεπε νὰ λούζεις τὸ πρόσωπό σου μὲ δάκρυα ἀγαλλιάσεως καὶ εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸν Θεό, τὸ λούζεις μὲ πικρὰ δάκρυα πόνου καὶ στενοχώριας. Ἔτσι βγαίνει τὸ ἑξῆς συμπέρασμα: Ἐὰν δὲν ταπεινωθοῦμε ἑκουσίως, θὰ ταπεινωθοῦμε ἀκουσίως, διότι μᾶς ἀγαπᾶ ὁ Καλὸς Θεός. Θάρρος λοιπόν, παιδί μου, καὶ θὰ νικήσει ὁ Χριστός. «Ἐὰν γὰρ πάλιν ἰσχύσητε, καὶ πάλιν ἡττηθήσεσθε, ὅτι μεθ' ἡμῶν ὁ Θεός»(2). Μπόρα εἶναι καὶ θὰ περάση καὶ πολλὰ καλὰ θὰ φέρη. Θὰ γνωρίσης πιὸ καλὰ τὸν ἑαυτό σου, θὰ ταπεινωθῆς ὑποχρεωτικά. Καὶ κατὰ τοὺς πνευματικοὺς νόμους ὑποχρεωτικὰ θὰ ἔρθη σ' ἐσένα καὶ ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, ποὺ προηγουμένως ἐμποδιζόταν ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια.
Δὲν γνωρίσαμε τὸν ἑαυτό μας. Ἂν τὸν γνωρίσουμε, ἡ ψυχή μας θὰ χαίρεται καὶ θὰ ζητᾶ ταπεινὰ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας γεννᾶ τὴν ταπείνωση. Γιατί, ὅσο περισσότερο γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος τὸν ἑαυτό του, τόσο περισσότερο ἀνοίγουν τὰ μάτια τῆς ψυχῆς του καὶ βλέπει καθαρώτερα τὴν μεγάλη του ἀδυναμία. Γνωρίζει τὴν ἀθλιότητὰ του καὶ τὴν ἀχαριστία του, καθὼς καὶ τὴν μεγάλη ἀρχοντιὰ καὶ τὴν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ, ὁπότε συντρίβεται ἐσωτερικά, ταπεινώνεται πολὺ καὶ ἀγαπάει τὸν Θεὸ πολύ.
Τὸ πᾶν εἶναι ἡ καρδιακὴ ταπείνωση
- Γέροντα, μπορεῖ νὰ ταπεινώνεται κανεὶς σκεπτόμενος λογικά, χωρὶς νὰ ταπεινώνεται καρδιακά;
- Παλιὰ τὰ μοναστήρια καὶ πολλὰ σπίτια εἶχαν πολὺ χαμηλὲς πόρτες καὶ ἔπρεπε κανεὶς νὰ σκύψη, γιὰ νὰ περάση· ἂν δὲν ἔσκυβε, χτυποῦσε τὸ κεφάλι του. Ἔτσι τὸ μπόι του καμπτόταν λίγο καὶ τὸ κεφάλι του ἔβαζε μυαλό, ὥστε νὰ προσέχη ἄλλη φορά, γιὰ νὰ μὴ σακατεύεται καὶ ρεζιλεύεται. Μ' αὐτὸ τὸ παράδειγμα θέλω νὰ πῶ ὅτι, ὅταν ταπεινώνεται κανεὶς μὲ τὴν λογική, εἶναι ἴσα-ἴσα γιὰ νὰ μὴ σπάζη τὸ κεφάλι του καὶ χάνη τὴν ὑπόληψή του. Νά, προχθὲς ἦρθε μιὰ ἀδελφὴ καὶ μοῦ λέει: «Γέροντα, μοῦ εἶπε ἡ Γερόντισσα ὅτι, ὅταν ψάλλω, καμαρώνω τὴν φωνή μου, καὶ ἀπὸ τότε τὸ ἔχω στὸν νοῦ μου καὶ προσπαθῶ νὰ ψάλλω πιὸ ταπεινά». «Κατάλαβες αὐτὸ ποὺ σοῦ εἶπε ἡ Γερόντισσα; τῆς λέω. Χρειάζεται νὰ αἰσθανθῆς αὐτὴν τὴν ἀδυναμία σου καὶ νὰ θελήσης νὰ ἀπαλλαγῆς ἀπὸ αὐτήν. Γιατί, ἂν ἡ προσπάθειά σου νὰ μὴν καμαρώνης τὴν φωνὴ σου εἶναι μόνον ἐξωτερικὴ, ἁπλῶς γιὰ νὰ μὴ σοῦ ξανακάνη παρατήρηση ἡ Γερόντισσα, τότε μπορεῖ νὰ φθάσης νὰ καμαρώνης ὅλον τὸν ἑαυτό σου».
- Γέροντα, ἐνῶ φέρνω ταπεινοὺς λογισμούς, στὸ βάθος, μέσα μου, ὑπάρχει μιὰ αὐτοεκτίμηση. Πῶς συμβιβάζονται αὐτά;
- Ἐσὺ ἁπλῶς φέρνεις στὸν νοῦ σου ταπεινοὺς λογισμούς, ἀλλὰ αὐτοὶ οἱ λογισμοὶ δὲν ἀγγίζουν τὴν καρδιά σου. Ἂν ἄγγιζαν τὴν καρδιά σου, θὰ σὲ ἀλλοίωναν ἐσωτερικά, μὲ τὴν καλὴ ἔννοια, καὶ θὰ ἤσουν ἄγγελος. Τὸ πᾶν εἶναι ἡ καρδιακὴ ταπείνωση. Τί λέει ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ; «Ὁ ἀληθινὰ ταπεινὸς δὲν ψάχνει μὲ τὸν νοῦ του νὰ βρῆ τρόπους νὰ ταπεινωθῆ, ἀλλὰ εἶναι πραγματικὰ ταπεινὸς κατὰ τὴν καρδίαν»(3).
Ταπείνωση στὴν πράξη, ὄχι μόνο στὰ λόγια
- Γέροντα, ἂν κανεὶς ταπεινώνεται μόνος του κατηγορώντας τὸν ἑαυτό του: «εἶμαι λειψός, χαμένος, κ.λπ.», αὐτὸ τὸν βοηθάει νὰ ἀποκτήση ταπείνωση;
- Μόνος του εὔκολα κατηγορεῖ κανεὶς τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ δύσκολα δέχεται τὴν κατηγορία τῶν ἄλλων. Μόνος του μπορεῖ νὰ λέη: «εἶμαι ἐλεεινός, ὁ πιὸ ἁμαρτωλός, ὁ χειρότερος ἀπ' ὅλους», ἀλλὰ ἕναν λόγο τοῦ ἄλλου νὰ μὴν τὸν σηκώνη. Βλέπεις, ὅταν κάποιος πέφτη μόνος του καὶ χτυπάη, μπορεῖ νὰ πονέση, ἀλλὰ δὲν δίνει καὶ πολλὴ σημασία. Ἤ, ὅταν τὸν χτυπήσει ἕνας ποὺ τὸν ἀγαπάει, λέει: «Ἔ, δὲν πειράζει». Ἂν ὅμως λίγο τὸν γρατζουνίση ἢ τὸν σπρώξη κάποιος ποὺ δὲν τὸν συμπαθεῖ, ὤ, τότε νὰ δῆς! Θὰ βάλη τὶς φωνές, θὰ κάνη πὼς πονάει, πὼς δὲν μπορεῖ νὰ περπατήση! [...]
(1)Πρῶτος Ἀναβαθμὸς τοῦ πλ. Δ' ἤχου.
(2) Ὡρολόγιον τὸ Μέγα, ἔκδ. «Ἀποστολικῆς Διακονίας», Ἀθήνα 2001, σ. 164. Βλ. καὶ Ἠσ. 8, 9-10.
(3) Βλ. Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Οἱ Ἀσκητικοὶ Λόγοι, Λόγος Κ', σ. 69.
Ἀπό τό βιβλίο τοῦ Ἁγίου Παϊσίου, "Λόγοι Έ, Πάθη καί Ἀρετές" σελ. 91-92
Πηγή: Χριστιανική Φοιτητική Δράση