Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν καί αἵ μητέρες (Ἁγίου Νεκταρίου)
Ἁγίου Νεκταρίου
Ἡ τῶν παίδων ἀγωγή ἀπό τῆς βρεφικῆς ἡλικίας ἀνάγκη νά ἄρχηται, ὅπως αἵ ψυχικαί τοῦ παιδός δυνάμεις ἀπ' αὐτῆς τῆς ἐκδηλώσεως αὐτῶν διευθύνονται εὐθύς ἐξ ἀρχῆς πρός τό καλόν, τό ἀγαθόν, τό ἀληθές, καί ἀπομακρύνονται τοῦ κακοῦ, τοῦ αἰσχροῦ καί τοῦ ψευδοῦς. Ἡ ἡλικία αὐτή δύναται νά θεωρηθῆ ἡ ἀσφαλεστέρα βάσις, ἐφ' ἤς μέλλει νά οἰκοδομηθῆ ἡ ἠθική καί διανοητική του παιδός μόρφωσις. Διό ὁ μέν Φωκυλίδης λέγει: «Χρή παίδ' ἔτ ἐόντα καλά διδασκέμεν ἔργα», διότι ἀπό τίς παιδικῆς ἡλικίας, ὡς ἀπό ἀφετηρίας, ὁρμᾶται ὁ ἄνθρωπος πρός τό στάδιον, ὅπερ μέλλει νά διατρέξη ἐν τῷ βίω του. Ὁ δέ ΜέγαςΒασιλειος ἀποφαίνεται: «εὔπλαστον ἔτι οὖσαν καί ἁπαλήν τήν ψυχήν καί ὡς κηρόν εὔτηκτον ταῖς τῶν ἐπιβαλλομένων μορφαῖς ραδίως ἐκτυπουμένην πρός πάσαν ἀγαθῶν ἄσκησιν εὐθύς καί ἐξ ἀρχῆς ἐνάγεσθαι χρῆ. Ὥστε τοῦ λόγου προσγενομένου καί τῆς διακριτικῆς ἕξεως προσελθούσης, δρόμον ὑπάρχειν ἐκ τῶν ἐξ ἀρχῆς στοιχείων καί τῶν παραδοθέντων τῆς εὐσέβειας τύπων, τοῦ μέν λόγου τό χρήσιμον ὑποβάλλοντος, τοῦ δέ ἤθους εὐμάρειαν πρός τό κατορθοῦν ἐμποιοῦντος».
Καί τίς τῷ ὄντι δέν ὁμολογεῖ ὅτι αἵ πρῶται ἐντυπώσεις αἵ κατά τήν παιδικήν ἡλικίαν γενόμεναι δέν ἀποβαίνουσιν ἀνεξάλειπτοι; Τίς ἀμφιβάλλει ὅτι κατά τήν μικρᾶν ἡλικίαν τοσούτον ἰσχυρῶς ἐκτυποῦνται ἐπί τῆς ἁπαλῆς ψυχῆς τοῦ παιδός αἵ ἐπιδράσεις, ὥστε καθ' ὅλον τόν βίον νά παραμένωσι ζωηραί;
Πρός τήν ἡλικίαν ταύτην ἡ φύσις ἔταξε παιδαγωγούς τούς γονεῖς καί ἰδίως τά μητέρας, ταύτας ἄρα ἀναγκαῖον διά τό ὑψηλόν τοῦτο καθῆκον τοῦ παιδαγωγοῦ προσηκόντως νά ἐκπαιδεύωμεν καί ἐπιμελῶς νά ἀνατρέφωμεν, διότι αὖται θέλουσι χρησιμεύει τοῖς ἑαυτῶν τέκνοις εἰκόνες καί ὑποδείγματα, ὧν ἐκμαγεῖα ἔσονται τά τέκνα. Ὁ παῖς τοσούτον ἀπομιμεῖται τάς ἀρετᾶς ἤ τά ἐλαττώματα τῆς μητρός, ἔτι δέ καί τήν φωνήν καί τούς τρόπους, καί τό ἦθος καί τήν συμπεριφοράν, ὥστε λίαν καταλλήλως δύναται τίς νά παρομοίωση τά τέκνα πρός τάς ὀρειχάλκινους πλάκας τοῦ φωνογράφου, τάς δεχομένας πρῶτον τά ἴχνη τῆς φωνῆς καί ἐκπεμπούσας τό δεύτερον τήν φωνήν μετά τοῦ αὐτοῦ τόνου, τοῦ αὐτοῦ ὕφους, καί τοῦ αὐτοῦ χρωματισμοῦ, μεθ' οὐ ἐξεφωνήθη.
Πᾶν νεῦμα, πάσα λέξις, πᾶν κίνημα καί πάσα πράξις τῆς μητρός, γίνεται νεῦμα καί λέξις, καί ἔκφρασις, καί κίνημα καί πράξις τοῦ παιδός, διό λέγει καί ὁ Ἀστέριος (ὅμιλ. ἐ' εἰς τόν Ματθαῖον): «ὁ μέν γάρ τῶν παίδων τῆς μητρικῆς φωνῆς τήν ὁμοιότητα σώζει, ἄλλος τό πολύ του χαρακτῆρος ἐφέλκεται, ἕτερος τήν τοῦ ἤθους κατάστασιν ἐμορφώθη πρός τήν τεκοῦσαν»*. Ἡ μήτηρ διά τῆς ἐνδελεχοῦς μετά τοῦ παιδός συνδιατριβῆς καί τῆς συνεχοῦς ὑποδείξεως τῶν αὐτῶν παραστάσεων ἐπιδρᾶ ἐπί τῆς ψυχῆς καί τοῦ ἤθους τοῦ παιδός καί δίδωσι αὐτή πρώτη τήν πρώτην ὤθησιν πρός τό ἀγαθόν.
Ἡ μήτηρ δί' ἑνός βλέμματος, δί' ἑνός φιλήματος, διά τῆς μειλιχίου αὐτῆς φωνῆς καί τῶν ἁβρῶν αὐτῆς θωπευμάτων, δύναται νά διεγείρη εὐθύς εἰς τήν καρδίαν τοῦ παιδός τήν πρός τό ἀγαθόν ροπήν καί κλίσιν, ὁμοίως ἡ αὔτη δί' ἑνός δυσμενοῦς βλέμματος, δί' ἑνός δακρύου κυλιομένου ἐπί τῶν παρειῶν της, διά μίας ἐκφράσεως τῆς δηλωτικῆς της θλίψεως τῆς καρδίας τῆς δύναται νά ἀπομακρύνη τόν παίδα ἀπό τοῦ ὀλεθριωτάτου τῆς καρδίας κινδύνου. Ὁ παῖς ἐν τῷ μητρικῶ κόλπω ἀνατρεφόμενος, καί ἐν τή μητρική ἀγκάλη θερμαινόμενος ἀρχίζει νά ἀγαπᾶ πρίν ἤ καταμάθη τήν ἔννοιαν τῆς ἀγάπης καί ἀρχίζει νά ὑποτάσση τήν ἑαυτοῦ θέλησιν εἰς τόν ἠθικόν νόμον, πρίν ἤ καταμάθη τήν ἔννοιαν τοῦ ἠθικοῦ νόμου, καί τήν πρώτην δέ περί Θεοῦ ἔννοιαν μόνον ἡ μήτηρ εἶναι καταλληλότατη νά διεγείρη ἐν τή παιδική καρδία.
Τούτου ἕνεκα ὁ μέν μέγας Βασίλειος λέγει (ἐπιστολ. σκγ') «ἤν ἐκ παιδός ἔλαβον ἔννοιαν περί Θεοῦ παρά τῆς μακαριᾶς μητρός μου, ταύτην αὐξηθεῖσαν ἔσχον ἐν ἐμαυτῶ, οὐ γάρ ἄλλα ἐξ ἄλλων μετέβαλλον ἐν τή τοῦ λόγου συμπληρώσει, ἀλλά τάς παραδοθείσας μοί παρ' αὐτῆς ἀρχάς ἐτελείωσα»**· ὁ δέ μέγιστος τῶν σημερινῶν παιδαγωγῶν Πεσταλότσης ἀναθέτων ἅπασαν τήν θρησκευτικήν του παιδός ἀγωγήν εἰς τάς μητέρας ἀνακράζει, «ἐπίστευσα εἰς τήν μητέρα μου, ἡ καρδία αὐτῆς κατέδειξεν εἰς ἐμέ τόν Θεόν, Θεός μου εἶναι ὁ Θεός τῆς μητρός μου. Θεός τῆς καρδίας μου εἶναι ὁ Θεός τῆς καρδίας της, μῆτερ, μῆτερ! σύ κατέδειξας μοί τόν Θεόν ἐν τοῖς προστάγμασί σου καί ἐγώ εὗρον αὐτόν ἐν τή ὑπακοή μου, μῆτερ, μῆτερ! Ἐάν λησμονήσω τόν Θεόν, λησμονήσω σέ αὐτήν».
Ἀλλ' ὅπως πάσα καλή πράξις, πάσα καλή λέξις, καί πάσα καλή διάθεσις τῆς μητρός ἀποτελούσιν τόν ἀκρογωνιαῖον λίθον τῶν μετά ταῦτα καλῶν πράξεων, λόγων καί διαθέσεων τοῦ παιδός, οὕτω καί πάσα κακή πράξις, λόγος καί διάθεσις τῆς μητρός ἐγκλείουσι τά φθοροποιά σπέρματα τῶν μετά ταῦτα κακῶν πράξεων, λόγων καί διαθέσεων τοῦ παιδός, διό τοιοῦτος ἀποβαίνει ὁ παῖς, οἴα εἶναι ἡ μήτηρ αὐτοῦ. Ἐάν λοιπόν ἡ τῆς μητρός ψυχή εἶναι δυσειδής καί μοχθηρά, ἤ μέλαινα, ἤ διεφθαρμένη, ἤ σκληρά καί τραχεία, αἵ δέ κλίσεις κακαί, καί οἱ τρόποι σκανδαλώδεις, καί οὐχί σεμνοί, ἤ ἄν αὔτη εἰς ἀσέβειαν ρέπη, ἤ εἰς ὀργήν, ἤ εἰς πάθη παράφορα καί μίση, ταχέως μέλλουσι νά βλαστήσωσι καί παρά τῷ παιδί τῶν μοχθηρῶν τούτων κακιῶν τά βλαστήματα. Ἄν δέ τουναντίον τῆς μητρός ἡ ψυχή εἶναι θεοειδῆς, καθαρά, ἱλαρά, ἀθώα καί πλήρης φόβου Θεοῦ, αἵ δέ κλίσεις εὐγενεῖς καί ἅγιαι, καί αἵ διαθέσεις εἰρηνικαί, φιλόθεοι καί φιλάνθρωποι, τότε καί ἡ τοῦ παιδός ψυχή εἰς τοιοῦτον κάτοπτρον κατοπτριζομένη καί ἀνεπαισθήτως ταύτην ἀπομιμουμένη ἀποβαίνει αὐτή ὁμοία καί σύν τῷ χρόνω προϊόντι ἀποφαίνει τῶν ἀγαθῶν σπερμάτων τήν βλάστησιν.
Δία τοῦτο ὅταν ὁ Μέγας Ναπολέων ἠρώτησε διάσημον τίνα παιδαγωγόν (τήν Campan), τίνος δέεται ἡ Γαλλία ὅπως ἀποκτήση καλούς καγαθούς ἄνδρας; Μητέρων, ἀπήντησε πρός τόν μονάρχην ἡ περιφρων γυνή. Τότε καταστησον λοιπόν ἰκανᾶς τοιαύτας διά τόν μέγαν τοῦτον ἐθνικόν σκοπόν, εἶπεν ὁ μέγας ἀνήρ.
Αἵ μητέρες δύνανται διά τήν ἐπιρροήν, ἤν ἐπί τά τέκνα ἑαυτῶν κέκτηνται, νά διαπλάσωσιν αὐτά κατά ἴδιον χαρακτήρα, ὡς ὁ κεραμεύς τήν κέραμον κατά τό ἴδιον σχέδιον. Περί τοῦ εὔπλαστού της παιδικῆς ἡλικίας ἔλεγεν ὁ Διογένης τά ἑξῆς: «Τήν τῶν παίδων ἀγωγήν ἐοικέναι τοῖς τῶν κεραμέων πλάσμασιν, ὡς γάρ ἐκεῖνοι ἁπαλόν μέν τόν πηλόν ὄντα, ὄπη θέλουσι σχηματίζουσι καί ρυθμίζουσιν, ὀπτηθέντα δέ οὐκέτι δύνανται πλάσσειν, οὕτω καί τούς νέους μή διά πόνου παιδευθέντας, τελείους γενομένους ἀμετάπλαστους γίνεσθαι».
Ὁ δέ Πλούταρχος (ἐν τῷ περί παίδων ἀγωγῆς) ἀποφαίνεται: «εὔπλαστον καί ὑγρόν ἡ νεότης καί ταῖς τούτων ψυχαῖς ἁπαλαῖς ἔτι τά μαθήματα ἐντήκεται». Κατά τήν ἀβρᾶν ἄρα τοῦ παιδός ἡλικίαν αἵ μητέρες δύνανται ἀποτελεσματικώτερον καί ἐντονώτερον νά ἐπιδράσωσιν ἐπί τῆς ψυχῆς τοῦ παιδός καί ἐπί τοῦ φρονήματος καί ἐπί τοῦ αἰσθήματος καί ἐπί τοῦ νοῦ καί ἐπί τῆς φαντασίας καί ἐπί τοῦ ἤθους, διότι κατά τήν μετά ταῦτα ἡλικίαν ἀποσκληρουμένης τῆς παιδικῆς καρδίας, καθίσταται, ἄν ὄχι ἀδύνατος, λίαν δυσχερής ἡ διαπαιδαγώγησις, ὡς ὀρθῶς ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἀποφαίνεται: «ἐξ ἀρχῆς ἔδει ταῦτα (τά ἐλαττώματα) ποοορώντας, ὄτε εὐήνιος ἤν καί κομιδή νέος χαλινοῦν μετ' ἀκριβείας, ἐθίζειν πρός τά δέοντα, ρυθμίζειν, κολάζειν αὐτοῦ τά νοσήματα τῆς ψυχῆς. Ὀτε εὐκολωτέρα ἡ ἐργασία, τότε τάς ἀκάνθας ἐκτέμνειν ἔδει, ὄτε ἁπαλωτέρας οὔσης τῆς ἡλικίας εὐκολώτερον ἀνεσπῶντο, καί οὐκ ἀμελούμενα τά πάθη καί αὐξανόμενα δυσκατέργαστα γέγονε. Δία τοῦτο, φησί, κάμψον ἐκ νεότητος τοῦ τράχηλον αὐτοῦ» ὅτι εὐκολωτέρα γένοιτ' ἄν ἡ παιδαγωγία» (Χρύσ. Ἔρμ. εἰς ἅ' Τιμόθ. 5, τόμ. 3,378).
Κατά ταῦτα αἵ μητέρες διά τέ τόν ὑψηλόν αὐτῶν προορισμόν καί διά τήν ἀσχέτως πρός τήν ἰδιότητα ταύτην ὑποκειμενικήν αὐτῶν ἀξίαν ἀνάγκη ἐκ βρεφικῆς ἡλικίας νά λαμβάνωσι τήν πρέπουσαν αὐταῖς ἀνατροφήν, εἶναι δέ πρέπουσα εἰς αὐτᾶς ἀνατροφή ἡ ἀντικείμενον μορφώσεως ἔχουσα τόν νοῦν καί τήν καρδίαν, διότι τά δύο ταῦτα εἴσι τά δύο κέντρα, περί ἅ περιστρέφεται ἡ τέ διανοητική καί ἠθική μόρφωσις τοῦ ἀνθρώπου. Ἐάν θάτερον ἀμεληθῆ, ἡ μόρφωσις ἀποβαίνει ἀτελής καί χωλή. Ὁ νοῦς καί ἡ καρδία, καίτοι ὄργανα μίας ψυχῆς, οὔχ ἧττον ἀνομοίων μέσων καί τρόπων μορφώσεως δέονται, διότι ἡ μέν καρδία διά τό συναίσθημά της ἀνήκει εἰς τόν μεταφυσικόν κόσμον, ὁ δέ νοῦς διά τήν διάνοιαν εἰς τόν φυσικόν, διό καί ἑκάτερον ταῖς οἰκείαις ἀληθείαις ἀνάγκη νά ἐκδιδάσκηται.
Εἶναι δέ οἰκεῖαι ἀλήθειαι, τοῦ μέν νοῦ ἡ παιδεία, τῆς δέ καρδίας ἡ θρησκεία, παιδείαν ἄρα καί θρησκείαν ἀνάγκη νά παρέχωμεν εἰς τά κοράσια ἠμῶν, ὅπως δυνηθῶσι καί ταῦτα νά μεταδώσωσιν αὐτά εἰς τά ἑαυτῶν τέκνα. Ἡ παιδεία καί ἡ θρησκεία εἰσί δύο φαεινοί φάροι οἱ τόν ποντοπόρον ὁδηγοῦντες ἄνθρωπον κατά τό πολυκύμαντόν του βίου αὐτοῦ στάδιον καί προφυλάσσοντες αὐτόν ἀπό παντός ναυαγίου καί ἀπομακρύνοντες παντός κινδυνώδους σκοπέλου. Εἰσίν οἱ δύο της ψυχῆς ὀφθαλμοί, δί' ὧν τά περί αὐτήν σκοποῦσα βαδίζει ἀπροσκόπτως εἰς τήν εὐδαιμονίαν καί σωτηρίαν, εἰσί τά δύο πνευματικά ὄργανα, τά τελειούντα τόν ἄνθρωπον καί ἀναδεικνύοντα αὐτόν ἄξιόν της ὑψηλῆς αὐτοῦ καταγωγῆς καί τῆς ἐν τῷ κοσμῶ ὑψηλῆς αὐτοῦ περιωπῆς. Μόνον οὕτω μορφωθεῖσαι μητέρες δύνανται νά ἀναδείξωσι τέκνα χρηστά, καλούς πολίτας καί γενναιόφρονας ἄνδρας. Παραδείγματα λαμπρά πρόκεινται ἠμίν αἵ μητέρες ὅλων τῶν μεγάλων καί ἐνάρετων ἀνδρῶν.
Παραδείγματα λαμπρά πρόκεινται αἵ τῶν ἁγίων τριῶν ἱεραρχῶν μητέρες, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καί Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου.
Αὖται ἐπιθυμοῦσαι νά ἐκπαιδεύσωσιν, ὅσον ἔνεστι τελειότερον, τά ἑαυτῶν τέκνα καί διά τῆς ἑλληνικῆς σοφίας καί ἐπιστήμης τόν νοῦν αὐτῶν νά λαμπρύνωσιν, οὐδόλως ὤκνησαν νά παραδώσωσιν αὐτά εἰς διδασκάλους ἐθνικούς, ὅπως διανοητικῶς προσηκόντως ἀναπτυχθῶσιν, εἰς οὐδέν λογιζόμενοι τήν τῶν διδασκάλων ἑτεροδοξίαν, διότι εἶχον πεποίθησιν εἰς ἑαυτάς, εἶχον πεποίθησιν, ὅτι τόν ἑαυτῶν ἔρωτα πρός τήν ἀληθῆ παιδείαν, καί τόν θερμόν ζῆλον πρός τήν θρησκείαν, ὅλως διωχέτευσαν διά τοῦ ἰδίου παραδείγματος ἐν ταῖς καρδίαις τῶν ἰδίων τέκνων, ἐγνώριζον ὅτι οὐδέν θά ἰσχύση νά κλονίση τάς θρησκευτικᾶς ἀρχάς καί πεποιθήσεις τῶν υἱῶν τῶν, διότι αὖται μετ' ἐπιμελείας εἶχον οἰκοδομηθῆ ἐπί πέτρας!
Συνακολούθως λοιπόν πρός ἑαυτάς ἡ μέν Νόννα καί Ἐμμέλεια, αἵ καλαί καγαθαί μητέρες Βασιλείου καί Γρηγορίου, ἀποστέλλουσιν αὐτούς εἰς Ἀθήνας, εἰς τήν ἑστίαν μέν τῆς παιδείας καί τῶν φώτων, ἀλλά καί εἰς τό κέντρον τῆς εἰδωλολατρείας, ὅπου ἡ ἐθνική θρησκεία ἤν ἐντεθρονισμένη μεθ' ὅλης της μεγαλοπρέπειας αὐτῆς, δέν διεψεύσθησαν καί αἵ πεποιθήσεις αὐτῶν διότι οἱ δύο νέοι σπουδασταί ζωηρόν ἔχοντες ἐν τή ἑστία τῆς καρδίας τῶν τό πῦρ τῆς εἰς τόν Χριστόν πίστεως, διετέλεσαν ἀνεπηρέαστοι καθ' ὅλον τό διάστημα τῶν σπουδῶν τῶν, διότι οὔτε ἐκ τῆς διδασκαλίας τῶν συστηματικῶς πολεμούντων τόν Χριστιανισμόν σοφιστῶν κλονισθέντες οὔτε ἐκ τῶν μεγαλοπρεπῶν τελετῶν τῆς ἐθνικῆς λατρείας δελεασθέντες, ἀκμαῖοι δέ καί ζωηροί κατά τάς θρησκευτικᾶς πεποιθήσεις διατελοῦντες ἐπανῆλθαν εἰς τάς ἑαυτῶν μητέρας ἀμοιβήν αὐταῖς ἑαυτούς παρέχοντες ἐπί τῷ παιδαγωγικῶ πόνω, τή μητρική φροντίδι καί τή ἑαυτῶν ἀρετή. Ἤν δέ πράγματι πλουσία ἡ ἀμοιβή, διότι ἀπελάμβανον τούς υἱούς αὐτῶν μέλη Χριστοῦ, ἤτοι μέλη ἑαυτῶν, διότι ὁ μή ὧν μέλος Χριστοῦ οὐδέ μέλος ἐστί χριστιανῆς μητρός, διότι ἡ χριστιανή μήτηρ οὖσα μέλος Χριστοῦ ἀδυνατεῖ νά ἔχη μέλος ἀλλότριον, μέλος σεσηπός, μέλος διεφθαρμένον. Ἡ ἀποπλάνησις λοιπῶν τῶν υἱῶν ἤθελεν εἶναι ἀπώλεια! Πρέποντος ἄρα δυνάμεθα νά καλέσωμεν ἀμοιβήν πρός αὐτᾶς τήν τήρησιν τῆς εἰς Χριστόν πίστεως τῶν υἱῶν αὐτῶν, ὅπερ οὐδέποτε θά συνέβαινεν, ἐάν μή αἵ μητέρες ἤσαν χριστιανικῶς μεμορφωμέναι.
Ἡ δέ μήτηρ τοῦ Ἰωάννου ἡ καλή καγαθῆ Ἀνθοῦσα, εἰκοσαέτις χηρεύσασα, καί ἕνα μόνον υἱόν ἔχουσα, ἐπεδόθη ὅλη εἰς τήν ἀνατροφήν αὐτοῦ ἐν μείζονι μοίρα τιθεῖσα τήν ἐπιμέλειαν τῆς ἀνατροφῆς τοῦ υἱοῦ αὐτῆς, ἤ τόν δεύτερον γάμον, ὠσαύτως δέ καί αὔτη τόν προσφιλέστατον αὐτή μονογενῆ υἱόν τῆς εἰς ἀκμήν ἐλθόντα, καί μείζονος δεόμενον ἐκπαιδεύσεως, δέν ἐδίστασε νά παραδώση εἰς χείρας ἐθνικοῦ διδασκάλου πρός ἀνάπτυξιν τῶν πνευματικῶν αὐτοῦ δυνάμεων. Ἡ πεποίθησις εἰς τήν ἑαυτῆς πίστιν ἤν πεποίθησις εἰς τό ἑαυτῆς τέκνον, διότι ἐγίνωσκεν, ὅτι πάσαν ἐνεκένωσεν εἰς τόν ἀγαπητόν της υἱόν, καί δέν διεψεύσθη, διότι ὁ Ἰωάννης ἀμέσως μετά τό πέρας τῶν σπουδῶν τοῦ ἐπί μικρόν τό τοῦ ρήτορος μετελθῶν ἔργον, παρεδόθη εἰς τήν λειτουργίαν τῆς Ἐκκλησίας.
Ὁ Λιβάνιος, διδάσκαλος τοῦ Ἰωάννου, ἐπί τή ἀποτυχία τῆς προσηλυτίσεως τοῦ Ἰωάννου εἰς τήν ἑαυτοῦ θρησκείαν ἀλγήσας μεγάλως. Οἶμοι! ἀνέκραξεν, οἰαί εἴσι παρά τοῖς χριστιανοῖς γυναῖκες! σημαίνων τήν ἀφορμήν τῆς ἀποτυχίας.
Πόσον τή ἀλήθεια ὡραία! Πόσον λαμπρά παραδείγματα πρόκεινται ἠμίν αἵ εὐσεβεῖς αὖται μητέρες; Πόσον θαυμασταί εἰκόνες! Πόσον θαυμαστά πρότυπα! Τίς δύναται νά ἀρνηθῆ ὅτι αἵ μητέρες ἀναδεικνύουσι τούς μεγάλους καί ἐνάρετους ἄνδρας. Διό λέγει ὁ Ρουσσῶ ἐν τῷ Αἰμιλίω αὐτοῦ· «Οἱ ἄνδρες θέλουσιν εἶναι πάντοτε τοιοῦτοι, οἴους ἄν θέλωσιν αἵ γυναῖκες, ἄν θέλετε νά γίνωσι μεγάλοι καί ἐνάρετοι, διδάξατε τάς γυναίκας τί εἶναι μεγαλεῖον καί ἀρετή». Τάς μητέρας λοιπόν, κατά τά προκείμενα ἠμίν παραδείγματα, ἀνάγκη νά μορφώσωμεν, ἀρχόμενοι τῆς φροντίδας ἀπό τῆς παιδικῆς αὐτῶν ἡλικίας, ὅπως ἀσφαλεῖς ὦμεν περί τῆς μελλούσης καρποφορίας καί τῶν ἀποτελεσμάτων.
Ἀνάγκη, λοιπόν, θρησκευτικῶς καί διανοητικῶς νά μορφώσωμεν τάς θυγατέρας ἠμῶν, ὅπως ἀναδείξωμεν αὐτᾶς ἀξίας τοῦ προορισμοῦ αὐτῶν. Παιδεία λοιπόν εὐσεβής καί θρησκεία μουσοτραφής, ἀνάγκη νά συνυπάρχωσι, διότι τά δύο ταῦτα εἶναι τά μόνα ἀσφαλῆ ἐν τῷ βίω ἐφόδια τά δυνάμενα ποικίλως νά βοηθήσωσι τόν ἄνθρωπον.
Ἡ μονομερής ἀνατροφή ὡς ἐπιλήψιμος ἄγει εἰς τά ἑξῆς δύο ἄτοπα, ἤ εἰς τήν δεισιδεμονίαν, ἤ εἰς τήν περιφρόνησιν τῶν θείων, διότι τό κατάντημα τοῦτο εἶναι φυσική ἀκολουθία καί τό ἄμεσον ἀποτέλεσμα τοῦ εἴδους τῆς ἀνατροφῆς.
Ἡ διανοητική καί θρησκευτική μόρφωσις εἶναι δύο ἑτερογενῆ δένδρα ἐπί τοῦ αὐτοῦ πεδίου πεφυτευμένα, ἄτινα δέον νά τυγχάνωσιν ἴσης ἐπιμελείας καί φροντίδας πρός παράλληλον ἀνάπτυξιν. Διότι ἡ ἄνισος καλλιέργεια θέλει ἐπιφέρει τήν δυσανάλογον ἀνάπτυξιν, ἤτις ἔξει ὡς ἀποτέλεσμα τήν αὔξησιν μέν τοῦ ἑνός καί ἐπικράτησιν, τόν μαρασμόν δέ τοῦ ἑτέρου καί ταπείνωσιν, διότι ἐάν ἡ ἐπιμέλεια στραφῆ περί τόν νοῦν μόνον, ἡ καχεξία τοῦ θρησκευτικοῦ του ἀνθρώπου συναισθήματος εἶναι ἀναπόδραστος. Ἐάν δέ περί τήν θρησκείαν μόνην οὐχί τήν μουσοτραφή στραφῆ ἡ φροντίς ἠμῶν, αἵ διανοητικαί δυνάμεις θέλουσι μαρανθῆ καί ἑξαμβλυνθῆ. Συνέπεια δέ τῆς μέν πρώτης περιπτώσεως ἔσται ἡ ἀθρησκεία καί ἀθεΐα, αἶς παρακολουθούσιν ἄπειρα δεινά! τῆς δέ δευτέρας ἡ δεισιδαιμονία, ἡ ἐριννύς αὔτη τῆς ἀνθρωπότητος, ἤτις πῦρ καί μάχαιραν κρατοῦσα ταῖς χερσίν ἀπειλεῖ θάνατον πρός πάντα ἐτεροδοξούντα.
Τοιαῦτα τά ἀποτελέσματα τῆς μονομεροῦς ἐκπαιδεύσεως καί τῆς ἀτελοῦς τῶν μητέρων ἀγωγῆς·
Ο ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ
[1895]
*.Ἀστέριου Ἐπισκόπου Ἀμασείας, Ὁμιλία Ἐ' ἐκ τοῦ κατά Ματθαῖον Εὐαγγελίου εἰς τό «Εἰ ἔξεστιν ἀνθρώπω ἀπολύσαι τήν γυναίκα αὐτοῦ κατά πάσαν αἰτίαν», Migne Ρ. G. 40, 236C.
Ὁ Ἀστέριος, Ἐπίσκοπος Ἀμασείας τῆς ἐν Πόντω τῆς Καππαδοκίας, ὑπῆρξε σύγχρονος τῶν μεγάλων Καππαδοκῶν Πατερῶν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Δ' αἰῶνος καί εἶναι, γνωστός εἰς τήν ἐκκλησιαστική γραμματεία διά τήν πηγαίαν εὐσέβεια καί τήν ρητορικήν αὐτοῦ δεινότητα. Δέν πρέπει νά συγχέεται μετά τοῦ ἀρειανόφρονος Ἀστερίου τοῦ σοφιστοῦ.
**. Εἰς τήν ἔκδοσιν τοῦ Migne τό κείμενον ἔχει οὕτως: «ἤν ἐκ παιδός ἔλαβον ἔννοιαν περί Θεοῦ παρά τῆς μακαρίας μητρός μου καί τῆς μάμμης Μακρινῆς, ταύτην αὐξηθεῖσαν ἔσχον ἐν ἐμαυτῶ, οὐ γάρ ἄλλα ἐξ ἄλλων μετέβαλον ἐν τή τοῦ λόγου συμπληρώσει, ἄλλα τάς παραδοθείσας μοί παρ' αὐτῶν ἀρχάς ἐτελείωσα». (Βασιλείου Μεγάλου, Ἐπιστολή ΣΚΓ, 3, Ρ.G. 32, 825C).
Ἀπό τό https://www.egolpion.com/agwgh_paidwn.el.aspx