Ἡ γιόγκα καὶ ὁ διαλογισμὸς
Ἡ γιόγκα καὶ ὁ διαλογισμὸς εἶναι ἀσυμβίβαστα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, τὴν προσευχὴ καὶ γενικότερα μὲ τὴν χριστιανικὴ ζωὴ
τοῦ κ. Μιχαὴλ Χούλη, Θεολόγου καθηγητοῦ
H γιόγκα, λέξη ποῦ σημαίνει ἕνωση, εἶναι ἕνα ἰνδουιστικὸ φιλοσοφικὸ-θρησκευτικὸ σύστημα, ποῦ ἔχει σὰν σκοπὸ τὴν ἕνωση μὲ τὸ Ὑπέρτατο Ὂν καὶ τὴ συνειδητοποίηση τοῦ ἀπολύτου Ἑνός. Αὐτὸ ἐπιτυγχάνεται μὲ ὁρισμένους τρόπους σωματικῆς καὶ πνευματικῆς ἄσκησης, τοὺς ὁποίους ὑποτίθεται πῶς, ἂν ἀκολουθήσει ὁ μυημένος, ὑποτασσόμενος πλήρως σὲ ἕναν γκουροὺ (Ἰνδουιστὴ καθοδηγητὴ μοναχό, «ἐπίγειο θεό» τους), θὰ ἀνέβει μέχρι τὰ ἀνώτατα ἐπίπεδα τελειοποίησης. Θὰ ἀπελευθερωθεῖ δῆθεν ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὴν ἄγνοια τοῦ ἑαυτοῦ της, ἀπὸ τὴ φαντασίωση τοῦ κόσμου καὶ τελικὰ ἀπὸ τὸν κύκλο τῶν μετεμψυχώσεων.
Ἂν καὶ προσφέρεται ἡ γιόγκα καὶ ὁ διαλογισμὸς σὲ Εὐρώπη καὶ Ἀμερικὴ σὰν μέθοδος σωματικῶν ἀσκήσεων ποῦ παρέχουν εὐεξία, χαλάρωση καὶ γαλήνη, στὴν πραγματικότητα οἱ ἀσκήσεις τῆς γιόγκα δὲν μποροῦν νὰ ἀποσυνδεθοῦν ἀπὸ τὸν Ἰνδουισμό, τὴν ἀπωανατολίτικη φιλοσοφία καὶ τὴ διδασκαλία τῆς μετενσάρκωσης, ποῦ εἶναι παντελῶς ἀσυμβίβαστη μὲ τὸν Χριστιανισμό. Ἡ γιόγκα πράγματι εἶναι μία πλήρης καὶ ὀργανωμένη θρησκεία ποῦ βρίσκεται σὲ ριζικὴ ἀντίθεση μὲ τὸ εὐαγγελικὸ καὶ σωτήριο μήνυμα τοῦ Χριστιανισμοῦ. Κι αὐτὸ γιατί χορηγεῖ ἀρχικὰ ὑποσυνείδητα καὶ στὴ συνέχεια συνειδητὰ στὸ μυούμενο προϋποθέσεις ἃ-χριστιανικὲς ἢ καὶ ἀντὶ-χριστιανικές, ἐφόσον τὸν στρέφει κατευθείαν στὴν ἀσιατικὴ θρησκευτικότητα. Ἡ σημαντικότερη ζημιά, γιὰ τὸ σύνολο τῶν μαθητῶν τῆς γιόγκα, εἶναι ἡ ἐξοικείωση μὲ τὴν ἀνατολικὴ μεταφυσικὴ εἰς βάρος τῆς χριστιανικῆς προσευχῆς καὶ τῆς λατρείας. Ὁ αὐτοϋπνωτισμὸς μάλιστα κατὰ τὸν διαλογισμό, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἐπίκληση τῶν μάντρα (ὀνόματα εἰδωλολατρικῶν θεοτήτων), ἐπιφέρει ἐνδεχομένως πνευματικὲς ἀλλοιώσεις καὶ ἄρνηση τοῦ σωτήριου ἀναστάσιμου μηνύματος τοῦ Χριστοῦ.
Οἱ σημαντικότερες διαφορὲς μεταξύ του Χριστιανισμοῦ καὶ τῶν θρησκειῶν τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς εἶναι οἱ ἑξῆς:
- Στὸν Ἰνδουισμό, ὁ Χριστὸς δὲν θεωρεῖται ὡς ὁ μοναδικὸς Θεός, ἀλλὰ τοποθετεῖται στὴν ἴδια θέση μὲ τὸν Ράμα, τὸν Κρίσνα καὶ τὸν Βούδα. Μέσα ἀπὸ τὴ θεώρηση αὐτὴ φαίνεται ἡ πλανεμένη νοοτροπία τῶν κινήσεων αὐτῶν (βλ. Μητρ. Ναυπάκτου Ἰεροθέου Βλάχου, "Καιρὸς τοῦ ποιῆσαι"). Ἡ μοναδικὴ στὴν Ἱστορία ἐνσάρκωση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ἀντικαθίσταται στὴ διδασκαλία τῆς γιόγκα ἀπὸ τοὺς Ἀβατάρας, τὶς διαδοχικὲς δηλαδὴ ἐνσαρκώσεις τοῦ Ἰσβάρα στὸν κόσμο, τοὺς ὁποίους θεωροῦν ὕψιστες ἐκδηλώσεις τοῦ Θείου καὶ τοὺς λατρεύουν.
- Ἡ ἀναμονὴ "ἀνάστασης νεκρῶν" (μὲ τὰ σώματά μας) καὶ (ψυχοσωματικῆς) "ζωῆς τοῦ μέλλοντος αἰῶνος", ὅπως ἔχει διατυπωθεῖ στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεώς μας, γιὰ τὴ γιόγκα θεωρεῖται ἀπαράδεκτο. Διότι ὄχι μόνο ἀρνεῖται ὁ Ἰνδουισμὸς τὴν ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ θεωρεῖ τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου εὐτελὲς ὑλικό, παροδικὸ καὶ ὄχι μόνιμο (βλ. Γιόγκα, τοῦ Σουάμι Βιβεκανάντα, σέλ. 121,168). Ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ μόνη της δὲν εἶναι ὅμως ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος, ὅπως δέχεται ἡ γιόγκα. Στὴ δόξα τοῦ Θεοῦ δὲν μετέχει μόνο ἡ ψυχή, ἀλλὰ καὶ τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου. Γίνεται ναὸς τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἡ Ἐνσάρκωση, ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ, ἡ Ἀνάσταση καὶ ἡ Ἀνάληψή Του, φανερώνουν ὅτι τὸ ἀνθρώπινο σῶμα δὲν ἔχει κατώτερη θέση ἀπὸ τὴν ψυχὴ στὸν ἄνθρωπο.
- Εἰδικότερα ἡ μετενσάρκωση, τὴν ὁποία ἀσπάζεται ἡ μεταφυσική του Ἰνδουισμοῦ καὶ Βουδισμοῦ, ἔρχεται σὲ εὐθεία ἀντίθεση μὲ τὴν ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τὴ διδασκαλία Του. Ἂν ἴσχυε ἡ μετενσάρκωση, δὲν θὰ χρειαζόταν οὔτε Θεὸς γιὰ νὰ μᾶς σώσει, οὔτε ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ θὰ σαρκωνόταν ἐπὶ τῆς γής, οὔτε θὰ πέθαινε ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, ἀφοῦ ἔτσι καὶ ἀλλιῶς θὰ σωζόντουσαν ὅλοι κάποτε μετὰ ἀπὸ πολλὲς ἐνσαρκώσεις τῆς ψυχῆς τους σὲ διαφορετικὰ σώματα. Ὁ Χριστὸς ὅμως στὸν δεξιό, συσταυρούμενο πάνω στὸ Γολγοθά, ληστή, ἀνακοινώνει ὅτι τὴν ἴδια μέρα θὰ βρισκόταν μαζί Του στὸν παράδεισο (Λούκ. 23,23), καὶ ὄχι μετὰ ἀπὸ ἀρκετὲς μετενσαρκώσεις. Ὁ δὲ ἀπόστολος Παῦλος, βροντοφωνάζει: «Οἱ ἄνθρωποι μία φορὰ πεθαίνουν καὶ ὕστερα ἔρχεται ἡ κρίση» (Ἑβρ. 9,27).
- Σύμφωνα μὲ τὴ διδασκαλία τῆς γιόγκα καὶ τοῦ διαλογισμοῦ, ὁ ἄνθρωπος φτάνει μόνος στὴν ἀλήθεια, χωρὶς τὴ Θεία βοήθεια ("Ἀνεξήγητο", ἔκδ. ΩΡΙΩΝ, 1992, τόμος 1ος, σέλ. 80). Τὰ χαρίσματα τοῦ Ἄγ. Πνεύματος, ἄνευ τῶν ὁποίων δὲν νοεῖται πρόοδος στὴ χριστιανικὴ ζωή, ἐδῶ θεωροῦνται αὐτοκατάκτηση. Σὺν τῷ χρόνω ὁ γιόγκι συνειδητοποιεῖ ὅτι λατρεύει τὴν ἴδια τοῦ τὴ φύση ἀντὶ τοῦ θεοῦ ἢ μᾶλλον τὶς ἀπρόσωπες δυνάμεις τῆς φύσης (Βιβεκανάντα, σέλ. 74,75). Ὁ τέλειος γιόγκι δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ἕναν Θεό, ἀφοῦ θεὸς εἶναι ὁ ἴδιος. 'Είναι εἰς Θεὸς περιπατῶν ἐπὶ τῆς γής'. Διότι μὲ τὸ διαλογισμὸ νοιώθει 'μόνος, παντοδύναμος, πανταχοῦ παρών', παντοτινὰ τέλειος, 'τρισμακάριστος' (βλ. 'Θεοί Ἐσμέν, Κόσμος ἐν Κοσμῶ', Ἄρ. Σ. Παπασταύρου, ἔκδ. Μάκρη, 1959). Ἡ σωτηρία ὅμως γιὰ τὸν Χριστιανισμὸ δὲν εἶναι αὐτοσωτηρία καὶ αὐτοθέωση, ἀλλὰ ἁγιασμὸς καὶ κατὰ χάρη θέωση ποῦ πραγματοποιεῖται, ἀποκλειστικά, ἕνεκα τῆς ἐνανθρώπησης, τῶν σωτήριων παθῶν καὶ τῆς ἀνάστασης τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ καὶ ὄχι μὲ τὶς δικές μας "ὑπερφυσικές", ὑποτίθεται, δυνάμεις.
- Χαρακτηριστικό της θρησκείας τῆς γιόγκα εἶναι ὁ συγκρητιστικὸς οἰκουμενισμός. Τὰ δόγματα, μᾶς λένε, οἱ θρησκεῖες καὶ οἱ "θεοὶ" εἶναι διαφορετικὲς ἐκδηλώσεις ἑνὸς καὶ μόνο Κυρίου. Ἡ ἄποψη αὐτὴ «Ἕνας Θεὸς - Πολλὲς Θρησκεῖες» εἶναι ὑβριστικὴ γιὰ τὴν Ἁγία Τριάδα (βλ. 'Καταστροφικές Λατρεῖες', ἔκδοση Ἅ', Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἄθ. 1994, σέλ. 29). Στὸν Χριστιανισμὸ ἐνῶ σεβόμαστε κάθε θρησκεία, δεχόμαστε ὅμως ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι ὁ μόνος ἐνσαρκωμένος Θεὸς καὶ ἡ Ἐκκλησία ἀποτελεῖ τὸ ἕνα σῶμα Του, μέσα ἀπ` τὰ ἁγιαστικὰ μυστήρια τῆς ὁποίας σώζεται ὁ ἐθελοντικὰ προσερχόμενος πιστός.
- Ὁ Θεὸς γιὰ τοὺς γιόγκι εἶναι τὸ 'γενικοποιημένο καὶ ἡ ἀφηρημένη κοσμικὴ ὁλότητα' (Γιόγκα, .......). Παρατηροῦμε μία ταύτιση τοῦ Θεοῦ μὲ τὰ δημιουργήματά του, ἀλλὰ ἐνίοτε καὶ τὴν ἄρνηση ἑνὸς προσωπικοῦ, ὑπέρτατου Θεοῦ. Ἡ σωτηρία στὸν Ἰνδουισμὸ δὲν ἀναφέρεται στὴ σχέση προσώπων. Σημαίνει τὴν διάλυση τῆς ἀτομικότητας στὴν ἑνιαία θεία οὐσία (βλ. «Ὄψεις Ἰνδουισμοῦ - Βουδδισμοῦ», ἐπισκόπου Ἀνδρούσης Ἀναστασίου Γιαννουλάτου, ἔκδ. Ἐθν. Καὶ Καποδ. Πᾶν/μίου Ἀθηνῶν, 1985, σέλ. 77).
- Τέλος, στὰ ὑψηλότερα στάδια τοῦ διαλογισμοῦ, ἡ γιόγκα εἶναι καθαρὸς ἀποκρυφισμός. Γιατί ὁ σκοπὸς τοῦ γιόγκι εἶναι νὰ ὑποτάξει τὰ πάντα 'κάτω ἀπὸ τὸν ἔλεγχό του', νὰ διατάζει 'θεοὺς καὶ ψυχὲς' καὶ νὰ ὑπακούουν, νὰ ἐξουσιάζει κάθε τί στὸ σύμπαν, ἀκόμα καὶ τὰ σώματα τῶν συνανθρώπων του, καὶ γενικὰ νὰ τὸν ὑπακούουν σὰν σκλάβοι τοῦ ὅλες οἱ δυνάμεις τῆς φύσης (Βιβεκανάντα, σέλ. 57). Ὅσο ἀνεβαίνει κάποιος τὶς φάσεις τῆς γιόγκα συναντᾶ μεταφυσικὲς δυνάμεις, ποὺ εἶναι γνωστὲς στὸν ἀποκρυφισμὸ καὶ τὴ μαγεία. Οἱ Θιβετιανοὶ γιόγκι π.χ. διδάσκουν τὴν ὕπνωση, τὴν ἔξοδο τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ σῶμα, τὴν τηλεκινησία, τὴν αἰώρηση, καὶ ὅλες τὶς τέχνες τῆς ἀβύσσου.
Ἑπομένως ἡ γιόγκα ἀντὶ νὰ ἀπελευθερώνει πνευματικὰ φαίνεται ὅτι ὑποτάσσει, σὲ ἀρκετὲς περιπτώσεις, τοὺς ἀσχολούμενους μὲ αὐτὴν ὄχι στὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἀλλὰ στὰ πονηρὰ πνεύματα. Οἱ ἀσκήσεις γιόγκα καὶ διαλογισμοῦ δὲν εἶναι ἁπλὲς ἀσκήσεις χαλάρωσης, ἀλλὰ ἀσκήσεις ποὺ κατευθύνουν πρὸς ἄλλον Κύριο καὶ πρὸς ὁδὸν ἀπωλείας, ἀντὶ σωτηρίας! Ἡ Ἁγία Γραφὴ δὲν ἐναρμονίζεται μὲ τὴν κοσμοθεωρία τῆς γιόγκα, οὔτε οἱ θρησκευτικὲς ἀντιλήψεις καὶ πρακτικὲς ποὺ ἐξασκοῦνται στὴν Ἄπω Ἀνατολὴ ἔχουν κάτι κοινὸ μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή. Οἱ χριστιανοὶ ὀφείλουμε νὰ διάγουμε ἐν ἐγρηγόρσει καὶ νὰ μὴν ἐπιτρέπουμε στὸν σύγχρονο ἀποκρυφισμό, ὅσες ἑλκυστικὲς μορφὲς κι ἂν χρησιμοποιεῖ, νὰ ἐπισκέπτεται τὴν οἰκία τῆς ψυχῆς μας. Ἂς ἔχουμε στὸ νοῦ μας τὴν οὐσιαστικὴ προτροπὴ τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «Στὴν ἐλευθερία, γιὰ τὴν ὁποῖο ὁ Χριστὸς μᾶς ἐλευθέρωσε, σταθῆτε σταθεροί, καὶ μὴν ὑποταχθεῖτε πάλι σὲ ζυγὸ δουλείας» (Γάλ. 5,1) (βλ. καὶ Kurt E. Koch, «Τὸ Ἀλφάβητο τοῦ Ἀποκρυφισμοῦ», ἔκδ. Στερέωμα). Η ἁγία Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ψυχοσωματικὸ νοσοκομεῖο, γιὰ νὰ δέχεται ὅλους ἀνεξαιρέτως τοὺς ἀνθρώπους ποῦ πάσχουν ἀπὸ διάφορες ἀσθένειες καὶ νὰ τοὺς θεραπεύει μὲ τὰ ἅγια μυστήρια (βλ. Περὶ τῶν Εἰδῶν τῆς Μαγείας, Ὁσίου Νικόδημου τοῦ Ἁγιορείτου, ἔκδ. Ὀρθοδόξου Κυψέλης, Θέσ. 1993). Τὸ νὰ ἀφήνει κανεὶς ἀνεκμετάλλευτη μία τέτοια χρυσὴ εὐκαιρία, ποὺ παρέχει ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ μάλιστα δωρεάν, καὶ νὰ τρέχει σὲ παραθρησκευτικὰ κέντρα ἢ ἀλλότριες συναγωγές, ἰσοδυναμεῖ μὲ πνευματικὴ πλάνη, ζημία καὶ εἰδωλολατρία.