Παραινέσεις περί ἤθους ἀνθρώπων καί χρηστῆς πολιτείας (Α' μέρος)
Ἁγίου Ἀντωνίου τοῦ Μεγάλου
1. Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΘΕΟΣΕΒΕΙΑΣ
Οἱ ἄνθρωποι καταχρηστικά λέγονται λογικοί. Δέν εἶναι λογικοί ὅσοι ἔμαθαν ἁπλῶς τά λόγια καί τά βιβλία τῶν ἀρχαίων σοφῶν, ἀλλ' ὅσοι ἔχουν τή λογική ψυχή καί μποροῦν νά διακρίνουν ποιό εἶναι τό καλό καί ποιό τό κακό καί ἀποφεύγουν τά πονηρά καί βλαβερά στήν ψυχή, τά δέ ἀγαθά καί ψυχωφελῆ, τά ἀποκτοῦν πρόθυμα μέ τή μελέτη καί τά ἐφαρμόζουν μέ πολλή εὐχαριστία πρός τόν Θεό. Αὐτοί μόνοι πρέπει νά λέγονται ἀληθινά λογικοί ἄνθρωποι.
2. Ο ΑΛΗΘΙΝΑ ΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Ὁ ἀληθινά λογικός ἄνθρωπος ἕνα μόνο ζῆλο ἔχει: νά πείθεται καί νά ἀρέσει στό Θεό τῶν ὅλων.
Σ' αὐτό καί μόνον πρέπει νά ἐκπαιδεύει τήν ψυχή του, ὥστε ν' ἀρέσει στό Θεό, εὐχαριστώντας γιά τήν τόσο μεγάλη Του πρόνοια καί ρύθμιση τῶν ὅλων, ὁτιδήποτε κι' ἄν τοῦ τύχη στή ζωή του.
Γιατί εἶναι ἄτοπο, τούς μέν Ἰατρούς, πού μᾶς δίδουν καί πικρά καί δυσάρεστα φάρμακα, νά τούς εὐχαριστοῦμε γιά τήν ὑγεία τοῦ σώματός μας, πρός τόν Θεόν δέ νά εἴμαστε ἀχάριστοι, γιά τά πράγματα πού μᾶς φαίνονται δυσάρεστα καί δύσκολα καί νά μήν ξέρομε ὅτι ὅλα γίνονται ὅπως πρέπει καί πρός τό συμφέρον μας κατά τήν Πρόνοιά Του.
Ἡ γνῶσις (τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ) καί ἡ πίστη στό Θεό, εἶναι ἡ σωτηρία καί ἡ τελειότης τῆς ψυχῆς.
3. ΟΙ ΜΕΓΙΣΤΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΑΣ
Τήν ἐγκράτεια, τήν ἀνεξικακία, τήν σωφροσύνη, τήν καρτερία, τήν ὑπομονή καί τά ὅμοιά τους, τίς ἔχουμε πάρει σάν μέγιστες καί ἐνάρετες δυνάμεις ἀπό τό Θεό. Αὐτές ἀντιπαρατάσσονται καί ἀντιστέκονται καί βοηθοῦν σέ ὅλες ἐκεῖνες τίς δυσκολίες πού προέρχονται ἐκεῖθεν (ἀπό τόν ἀντικείμενων ἐχθρό - τόν διάβολο).
Ἐάν τίς γυμνάζομε καί τίς ἔχομε πρόχειρες τίς δυνάμεις αὐτές, τότε πιά τίποτε δέν φαίνεται νά μᾶς γίνεται δύσκολο ἤ ὀδυνηρό ἤ ἀφόρητο, γιατί ἀναλογιζόμαστε πώς ὅλα εἶναι ἀνθρώπινα καί νικῶνται ἀπό τίς (παραπάνω) ἀρετές πού ἔχομε μέσα μας.
Αὐτό δέν τό σκέπτονται οἱ ψυχικά ἀνόητοι. Διότι οὔτε καν λογαριάζουν πώς ὅλα γίνονται καλά καί ὅπως πρέπει πρός τό συμφέρον μας, γιά νά λάμψουν τελείως οἱ ἀρετές καί νά στεφανωθοῦμε (βραβευθοῦμε) ἀπό τό Θεό.
4. Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ
(Θά εἶσαι πνευματικός ἄνθρωπος), ὅταν λογαριάζεις γιά φαντασία καί μόνον καί μάλιστα ὀλιγοχρόνια τήν ἀπόκτηση χρημάτων καί τήν ἄφθονη χρησιμοποίησή τους καί ὅταν γνωρίζεις ὅτι ἡ ἐνάρετη καί ἀρεστή στό Θεό πολιτεία διαφέρει πολύ ἀπό τόν πλοῦτο.
Ὅταν τό μελετᾶς αὐτό, ἀσφαλῶς καί τό διατηρεῖς στή μνήμη σου, δέν θά στενάξεις, δέν θά θρηνήσεις καί δέν θά κατηγορήσεις κανέναν, ἀλλά γιά ὅλα θά εὐχαριστήσεις τό Θεό, βλέποντας τούς χειρότερους ἀπό σένα νά στηρίζονται στά λόγια καί στά χρήματα.
(Ἔχε ὑπ' ὄψη σου, ὅτι τά χρήματα) εἶναι τό χειρότερο πάθος τῆς ψυχῆς, καθώς καί ἡ ἐπιθυμία, ἡ δόξα καί ἡ ἄγνοια.
5. ΤΙ ΚΑΝΕΙ Ο ΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Ὁ λογικός ἄνθρωπος ἐξετάζοντας τόν ἑαυτό του, δοκιμάζει ποιά πράγματα τοῦ πρέπουν καί τόν συμφέρουν, ποιά εἶναι ζητήματα τῆς ψυχῆς καί ὠφέλιμα καί ποιά ξένα πρός τήν ψυχή. Ἔτσι ἀποφεύγει ὅσα βλάπτουν τήν ψυχή, διότι τοῦ εἶναι ξένα καί τόν χωρίζουν ἀπό τήν ἀθανασία.
6. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ Η ΜΕΤΡΙΑ ΖΩΗ
Ὅσον μετριότερα ζεῖ κανείς, τόσο εὐτυχέστερος εἶναι (εὐδαίμων), γιατί δέν φροντίζει γιά πολλά, γιά δούλους, γεωργούς καί ν' ἀποκτήσει ζῶα.
Διότι ὅταν προσηλωνόμαστε σ' αὐτά καί περιπέσομε ἀργότερα στίς δυσχέρειες πού τά ἐπακολουθοῦν, κατηγοροῦμε τό Θεό (ὡς αἴτιον).
Ἀπό τήν αὐθαίρετη αὐτή ἐπιθυμία μας (τόν πλοῦτο), ποτίζεται ὁ θάνατος καί ἔτσι πλανημένοι μένομε στό σκοτάδι τῆς ἁμαρτωλῆς ζωῆς, χωρίς νά μποροῦμε νά ἀναγνωρίσουμε τούς ἑαυτούς μας.
7. ΔΥΣΚΟΛΗ ΑΛΛΑ ΚΑΤΟΡΘΩΤΗ Η ΑΡΕΤΗ
Πρέπει νά μή λέμε ὅτι δέν εἶναι δυνατόν στόν ἄνθρωπο νά ἐπιτύχει ἐνάρετο βίο, ἀλλά μόνον ὅτι δέν εἶναι εὔκολο. Οὔτε εἶναι εὔκολο νά τό ἀντιληφθοῦν αὐτό οἱ τυχόντες ἄνθρωποι. Συμμετέχουν σέ ἐνάρετη ζωή ὅσοι εἶναι εὐσεβεῖς καί ἔχουν νοῦν θεοφιλῆ (πού σκέπτονται ὅπως ἀρέσει στό Θεό). Γιατί ὁ κοινός νοῦς, εἶναι κοσμικός (σκέπτεται κατά τό θέλημα τοῦ ἀνθρώπου) καί εὐμετάβολος, πού παρέχει νοήματα ἀγαθά καί κακά, ἀφοῦ ἐπηρεάζεται ἀπό τά φυσικά πράγματα καί ρέπει πρός τήν ὕλη.
Ἐνῶ ὁ θεοφιλής νοῦς, τιμωρεῖ τήν κακία τήν ὁποία ἐνσωματώνονται αὐτοπροαίρετα οἱ ἄνθρωποι ἀπό ραθυμία.
8. ΟΙ ΑΠΑΙΔΕΥΤΟΙ
Οἱ ἀγράμματοι καί ἀκαλλιέργητοι ἄνθρωποι, θεωροῦν τά λόγια γελοῖο πράγμα καί δέν θέλουν νά τ' ἀκοῦνε, ἐπειδή ἐλέγχεται ἡ ἀγραμματοσύνη τους καί θέλουν νά εἶναι ὅλοι ὅμοιοί τους.
Κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ὅσοι ζοῦν καί συμπεριφέρονται ἀκόλαστα, φροντίζουν (νά ἀποδείξουν) ὅτι ὅλοι εἶναι χειρότεροί τους, νομίζοντας πώς ἀπό τό πλῆθος τῶν κακῶν θά ἐπιτύχουν τό ἀκατηγόρητο γιά τούς ἑαυτούς τῶν.
Ἡ ἄτονη (χαλαρή καί νωθρή) ψυχή (τούς) θολώνει ἀπό τήν κακία πού περιλαμβάνει ἀσωτία, ὑπερηφάνεια, ἀπληστία, ὀργή, προπέτεια, λύσσα, φόνο, ὀδυρμό, φθόνο, πλεονεξία, ἁρπαγή, πόνο, ψευδός, ἡδονή, ὀκνηρία, λύπη, δειλία, ἀρρώστια, μίσος, κατηγορία, ἀδυναμία, πλάνη, ἄγνοια, ἀπάτη, λήθη Θεοῦ.
Μέ τέτοια καί παρόμοια (κακίες) τιμωρεῖται ἡ ἄθλια ψυχή πού χωρίζει τόν ἑαυτό της ἀπό τό Θεό.
9. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΡΕΤΗΣ
Αὐτοί πού λένε πώς θέλουν νά ζήσουν τήν ἐνάρετη καί εὐλαβῆ καί ἔνδοξη ζωή, δέν πρέπει νά κρίνονται ἀπό τό πλαστό ἦθος (ἐξωτερική συμπεριφορά), οὔτε ἀπό τήν ψεύτικη πολιτεία, ἀλλά νά κρίνονται ἀπό τά ἴδια τά ἔργα τους, ὅπως οἱ τεχνίτες, ζωγράφοι καί ἀνδριαντοπλάστες, διότι αὐτά δείχνουν θετικά τήν ἐνάρετη καί θεοφιλῆ πολιτεία τους καί ἀπό τό ἐάν ἀποστρέφονται σάν παγίδες ὅλες τίς πονηρές ἡδονές (πράγμα πού δείχνει ἀρνητικά τήν ἐνάρετη πολιτεία τους).
10. Ο ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΚΑΙ ΕΥΓΕΝΗΣ
Ἀπ' αὐτούς πού σκέπτονται σωστά, θεωρεῖται κακότυχος ὁ πλούσιος καί εὐγενής, ὅταν δέν ἔχει καλλιέργεια ψυχική καί ὅλες του βίου τίς ἀρετές.
Ὅπως (ἀντίθετα) ὁ φτωχός καί τυχόν δοῦλος θεωρεῖται εὐτυχής, ἄν εἶναι στολισμένος μέ παίδευση (τῆς ψυχῆς) καί μέ ἀρετή τοῦ (βίου.)
Ὅπως περιπλανῶνται οἱ ξένοι στούς δρόμους, ἔτσι καταστρέφονται καί χάνονται, πλανεμένοι ἀπό τίς ἐπιθυμίες καί ὅσοι δέν δείχνουν ἐπιμέλεια γιά ἐνάρετη ζωή.
11. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΠΟΙΟΣ
Ἀνθρωποποιός πρέπει νά λέγεται αὐτός πού μπορεῖ τούς ἀπαίδευτους νά τούς ἡμερώσει, γιά ν' ἀγαπήσουν τά ἔργα τοῦ λόγου καί τήν παιδεία.
Κατά τόν ἴδιο τρόπο κι' ἐκεῖνοι πού ἀναμορφώνουν αὐτούς πού ζοῦν ἀκόλαστη ζωή καί τούς μεταστρέφουν στήν ἐνάρετη καί ἀρεστή στό Θεό διαγωγή, πρέπει νά λέγονται ἀνθρωποποιοί, ἀφοῦ ἀναπλάθουν τούς ἀνθρώπους.
Διότι πραότης καί ἐγκράτεια, εἶναι ἡ εὐτυχία καί ἀγαθή ἐλπίδα στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων.
12. ΠΩΣ ΝΟΙΩΘΟΥΜΕ ΤΑ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ
Πρέπει οἱ ἄνθρωποι στά ἤθη καί τήν πολιτεία τους, νά συμπεριφέρονται ἀληθινά, ὅπως ἀξίζει. Διότι ὅταν κατορθωθεῖ αὐτό, εὔκολα κατανοοῦνται καί τά περί Θεοῦ. Διότι (τότε καταλαβαίναμε ὅτι) ὅποιος σέβεται τό Θεό μέ ὅλη του τήν καρδιά καί τήν πίστη, λαμβάνεται πρόνοια παρά τοῦ Θεοῦ νά κυριαρχεῖ τοῦ θυμοῦ καί τῆς ἐπιθυμίας. Διότι ὅλων τῶν κακῶν αἴτια (συνεπῶς καί τῆς κακῆς συμπεριφορᾶς) εἶναι ἡ ἐπιθυμία καί ὁ θυμός.
13. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΘΡΩΠΟΣ
Ἄνθρωπος λέγεται ἤ ὁ λογικός ἤ ἐκεῖνος πού ἀνέχεται (δέχεται) νά διορθωθεῖ. Ὁ ἀδιόρθωτος καλεῖται ἀπάνθρωπος, διότι αὐτό (ἡ ἀδιορθωσιά) εἶναι χαρακτηριστικό τῶν ἀπάνθρωπων. Κάτι τέτοιους καλόν εἶναι νά τούς ἀποφεύγομε. Γιατί αὐτοί πού συζοῦν μέ τήν κακία, δέν ἐπιτρέπεται νά καταταγοῦν ποτέ μεταξύ τῶν ἀθανάτων (πνευματικῶν ἀνθρώπων - ἡ κακία εἶναι ὑλική, θνητή κατάσταση).
14. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΟ
Αὐτό πού μᾶς κάνει ἄξιους νά ὀνομαζώμεθα ἄνθρωποι, εἶναι νά ἔχομε μαζί μας παροῦσα τήν ἀληθινή λογική. Ὅταν μᾶς λείπει τό λογικό, τότε διαφέρομε ἀπό τά ἄλογα ζῶα, μόνον ὡς πρός τήν διάπλαση τοῦ σώματος καί τή φωνή. Ἄς ἀναγνωρίσει λοιπόν ὁ μυαλωμένος ἄνθρωπος, ὅτι (ἐξ αἰτίας τοῦ λογικοῦ, τοῦ πνευματικοῦ του μέρους) εἶναι ἀθάνατος καί θά μισήσει (τότε) κάθε αἰσχρή ἐπιθυμία, πού γίνεται αἰτία τοῦ (πνευματικοῦ) θανάτου στούς ἀνθρώπους.
15. ΑΛΗΘΙΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Ὅπως κάθε τέχνη διαμορφώνει διακοσμητικά τήν ὕλη πού χρησιμοποιεῖ κι' ἐπιδεικνύει ἔτσι τήν ἀρετή της, ὅπως π.χ. αὐτός πού ἐπεξεργάζεται τό ξύλο ἤ ὁ ἄλλος τό χαλκό καί ἄλλος τό χρυσό καί τόν ἄργυρο, ἔτσι κι ἐμεῖς, ὅταν ἀκοῦμε γιά τήν καλή ζωή καί τήν ἐνάρετη καί ἀρεστή στό Θεό συμπεριφορά, ὀφείλουμε νά φανερώνουμε ὅτι εἴμαστε στ' ἀλήθεια ἄνθρωποι, δηλαδή ὄντα λογικῆς ψυχῆς (στή διάθεση καί στίς ἀντιδράσεις μας) καί ὄχι μονάχα ὡς πρός τή διάπλαση τοῦ σώματος. Ἡ ἀληθινά λογική καί θεοφιλής ψυχή, γνωρίζει ἀμέσως ποιά θέση νά πάρει σ' ὅλα τά ζητήματα τῆς ζωῆς. Καί παρακαλεῖ τρυφερά γιά ἐπιείκεια τό Θεό καί Τόν εὐχαριστεῖ εἰλικρινά γιατί ὅλη της ἡ ὁρμή καί ἡ διάνοια εἶναι πρός τό Θεό.
16. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Ὅπως οἱ κυβερνῆτες κατευθύνουν σκόπιμα τό πλοῖο ὥστε νά μή τό προσαράξουν σέ ὕφαλο πέτρα ἤ σέ κάποιον σκόπελο, ἔτσι καί ὅσοι ἔχουν ζῆλο γιά τήν ἐνάρετη ζωή, ἄς ἐξετάζουν μέ ἐπιμέλεια ποιά πρέπει νά κάνουν καί ποιά ν' ἀποφεύγουν. Καί νά θεωροῦν ὅτι τούς συμφέρουν οἱ ἀληθινοί καί θεῖοι νόμοι, ὥστε νά κόψουν τίς πονηρές ἐνθυμήσεις (λογισμούς) τῆς ψυχῆς.
17. ΧΑΛΙΝΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Ὅπως οἱ κυβερνῆτες καί οἱ ἁμαξηλάτες μέ προσοχή καί ἐπιμέλεια κατορθώνουν τό ταξίδι τους, ἔτσι καί ὅσοι ἐπιμελοῦνται τήν ὀρθή καί ἐνάρετη ζωή πρέπει νά μελετοῦν καί νά φροντίζουν πώς θά ζήσουν ὅπως πρέπει καί ἀρέσει στό Θεό. Διότι αὐτός πού θέλει καί πού ἐννόησε, ὅτι μπορεῖ (νά τό κάνη αὐτό) πιστεύοντας, αὐτός προχωρεῖ στήν ἀφθαρσία.
18. Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Ἐλεύθερους νά νομίζεις ὄχι αὐτούς πού εἶχαν τήν τύχη νά εἶναι ἐλεύθεροι, ἀλλά αὐτούς πού εἶναι στή ζωή καί στούς τρόπους ἐλεύθεροι (ἀπό τά πάθη). Δέν πρέπει δηλαδή νά ὀνομάζονται ἀληθινά ἐλεύθεροι οἱ ἄρχοντες, ὅταν εἶναι πονηροί ἤ ἀκόλαστοι, γιατί εἶναι δοῦλοι τῶν ὑλικῶν παθῶν.
Ἐλευθερία καί εὐτυχία εἶναι (ἐσωτερικό ζήτημα) τῆς ψυχῆς, (εἶναι) ἡ γνήσια καθαρότης τῆς ψυχῆς καί ἡ καταφρόνησης τῶν πρόσκαιρων.
19. Η ΧΡΗΣΤΗ ΕΠΙΔΕΙΞΕΙΣ
Θύμιζε πάντα στόν ἑαυτό σου, τί εἶναι ἀνάγκη νά δείχνεις ἀδιάκοπα ποιός εἶσαι, ἀλλά μέ τή χρηστή συμπεριφορά καί κυρίως μέ τά ἔργα σου. Διότι ἔτσι καί τούς γιατρούς οἱ ἄρρωστοι, ὄχι ἀπό τά λόγια, ἄλλα ἀπό τά ἔργα τούς βρίσκουν καί τούς ἀναγνωρίζουν γιά σωτῆρες καί εὐεργέτες.
20. ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΝΑΡΕΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Γνωρίσματα τῆς λογικῆς καί ἐνάρετης ψυχῆς, εἶναι τό βλέμμα, τό βάδισμα, ἡ φωνή, τό γέλιο, ὁ τόπος πού συχνάζει, οἱ ἄνθρωποι πού συναναστρέφεται.
Ὅλα αὐτά ἔχουν ἀλλάξει ἐντελῶς (στήν ἐνάρετη ψυχή) κι ἔχουν προσαρμοσθεῖ πρός τό εὐπρεπέστερο. Γιατί ὁ θεοφιλής νοῦς τῶν ψυχῶν αὐτῶν, σάν ἀνύσταχτος θυρωρός, ἀποκλείει νά μπαίνουν τά κακά καί αἰσχρά ὑπονοούμενα (σέ κάθε τέτοιο γνώρισμα).
21. Η ΨΥΧΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΙ ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΑ
Ἐξέταζε ὅτι σέ ἀφορᾶ καί βγάζε δοκιμασμένες ἀποφάσεις (γιά τή στάση πού θά τηρήσεις στό κάθε τί). Διότι οἱ ἄρχοντες καί οἱ δεσπότες ἔχουν ἐξουσία μόνον τοῦ σώματος καί ὄχι βέβαιά της ψυχῆς. Νά σού εἶναι μάλιστα αὐτή ἡ ἀρχή, πρόχειρη διά παντός. Συνεπῶς, ἄν διατάσσουν φόνους ἤ τίποτε ἄτοπα ἤ ἄδικα καί ψυχοβλαβῆ, δέν πρέπει νά πειθαρχεῖτε σ' αὐτούς, ἔστω κι ἄν βασανίζουν τό σῶμα. Διότι ὁ Θεός δημιούργησε τήν ψυχή ἐλεύθερη καί αὐτεξούσια, γιά (νά ἀποφασίζει) ὅσα πράττει, τά καλά ἤ τά κακά.
22. Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΔΑΙΜΟΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ
Ἡ λογική ψυχή φροντίζει μέ ἐπιμέλεια νά μένει ἀπαλλαγμένη ἀπό ἀδιέξοδο (κακοτοπιά), ἀπό τύφο (τυφλή ὑπερηφάνεια), ἀλαζονεία (ματαιοδοξία), ἀπάτη, φθόνο, ἁρπαγή καί τά ὅμοια, ὅσα εἶναι ἔργα δαιμόνων ἤ πονηρῆς προαιρέσεως. Ὅλα αὐτά κατορθώνονται μέ σπουδαῖα φροντίδα καί ἐπίμονη μελέτη, ἀπό τόν ἄνθρωπο πού κυβερνᾶ τίς ἐπιθυμίες του, ὥστε νά μή τόν παρορμοῦν σέ φαῦλες ἡδονές.
23. Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟΝ
(Ἀκόμη καί) αὐτοί πού ἀσκητεύουν λίγο καί ὄχι τέλεια καί ἀπό κινδύνους ἀπαλλάσσονται καί δέν ἔχουν ἀνάγκη ἀπό φύλακες. Νικώντας δέ τήν ἐπιθυμία στό κάθε τί βρίσκουν τό δρόμο πρός τόν Θεό εὔκολα κι εὐτυχισμένα.
24. ΟΙ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΕΣ
Οἱ λογικοί ἄνθρωποι δέν εἶναι ἀναγκαῖο νά δίνουν προσοχή στίς πολλές συναναστροφές, ἀλλά στίς ὠφέλιμες, τίς ὁποῖες κατευθύνει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, διότι ἔτσι προχωροῦν πάλιν οἱ ἄνθρωποι σέ ζωή καί σέ φῶς αἰώνιο.
25. ΤΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΟΦΙΛΟΥΣ ΒΙΟΥ
Ὅσοι ἐπιζητοῦν ἐνάρετη καί θεοφιλῆ ζωή, πρέπει νά ἔχουν ἀπαλλαγή ἀπό τήν οἴηση καί ἀπό κάθε κούφιο καί ψεύτικη ἰδέα καί νά φροντίζουν ἐπιμελῶς γιά χρηστή διόρθωση τῆς ζωῆς καί τῆς γνώμης τους. Διότι ὁ θεοφιλής καί ἀμετάβλητος (ὁ σταθερός σ' αὐτό) νοῦς, εἶναι στοιχείων ἐξυψώσεως καί δρόμος πρός τόν Θεό.
26. Η ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ
Οὐδέν ὄφελος νά μαθαίνει κανείς τούς λόγους (καί τίς αἰτίες τῶν πραγμάτων), ἐάν ἀπουσιάζει (ἀπό τή μάθηση αὐτή) ἡ ἐνάρετη καί στό Θεό ἀρεστή πολιτεία τῆς ψυχῆς. Αἰτία πάντων τῶν κακῶν εἶναι ἡ πλάνη, ἡ ἀπάτη (τῆς κούφιας γνώσεως) καί ἡ ἀγνωσία τοῦ Θεοῦ.
27. ΠΩΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΘΕΟΦΙΛΕΙΣ
Ἡ ἐξάσκησης τοῦ καλλίστου (ἐνάρετου) βίου καί ἡ ἐπιμέλεια τῆς ψυχῆς, δημιουργοῦν τούς ἀγαθούς καί ἀγαπητούς εἰς τόν Θεόν ἀνθρώπους. Διότι ἐκεῖνος πού ζητεῖ τόν Θεό, τόν βρίσκει, νικώντας τήν ἐπιθυμία σ' ὅλα τά ζητήματα καί μή ξεκολλώντας ἀπό τήν προσευχή. Μόνον αὐτός δέν φοβᾶται τούς δαίμονας (πού ἀπεχθάνονται τόν ἐνάρετο βίο).
28. Η ΑΜΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΒΙΟΤΙΚΕΣ ΕΛΠΙΔΕΣ
Ὅσοι ἐξαπατῶνται (καί παρασύρονται) ἀπό ἐλπίδες βιοτικῶν ἀπολαύσεων, ἄν καί γνωρίζουν σέ ὅλο τό βάθος, ὅσα πρέπει νά γίνουν γιά τή θεάρεστη ζωή, (καί δέν τά ἐφαρμόζουν), αὐτοί παθαίνουν κάτι παρόμοιο μ' ἐκείνους, πού ἀγόρασαν μέν (τά φάρμακα καί) τά ὄργανα τῆς ἰατρικῆς, ἀλλά οὔτε γνωρίζουν, οὔτε φροντίζουν νά τά χρησιμοποιήσουν.
Ὥστε γιά τά ἁμαρτήματα πού πράξαμε, οὐδέποτε νά κατηγοροῦμε οὔτε τήν αἰτία τους, οὔτε ἄλλον κανέναν, ἀλλά τούς ἑαυτούς μας. Διότι ἐάν αὐτή ἡ ἴδια ἡ ψυχή θέλει νά ἀδιαφορεῖ (πνευματικά, δηλαδή νά ἀμελεῖ τήν ἐφαρμογή τῆς ἐνάρετης ζωῆς), τότε δέν μπορεῖ νά εἶναι ἀνίκητη.
29. Ο ΤΡΟΠΟΣ ΓΝΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Σ' ἐκεῖνον πού δέν γνωρίζει νά διακρίνει τί εἶναι τό ἀγαθό καί ποιό εἶναι τό κακό, δέν τοῦ ἐπιτρέπεται νά κρίνει τούς ἀγαθούς καί κακούς. Διότι ὁ ἄνθρωπος πού γνωρίζει τόν Θεόν, εἶναι ἀγαθός κι ἄν δέν εἶναι ἀγαθός, τίποτα δέν γνωρίζει, οὔτε θά μάθει ποτέ τίποτα. Διότι τό ἀγαθόν εἶναι τρόπος γνώσεως τοῦ Θεοῦ.
30. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟΝΤΩΝ
Οἱ ἀγαθοί καί θεοφιλεῖς (ἀγαπημένοι ἀπό τό Θεό) ἄνδρες, ἐλέγχουν περί τοῦ κακοῦ κατά πρόσωπον παρόντας τούς ἀνθρώπους. Ἐάν δέν εἶναι παρόντες, δέν τούς κακολογοῦν. Ἀλλ' οὔτε καί σ' αὐτούς πού ἐπιχειροῦν νά εἰποῦν κάτι (κακό κατά τῶν ἀποντων) τό ἐπιτρέπουν.
31. ΟΧΙ ΤΡΑΧΥΤΗΤΑ ΤΡΟΠΩΝ
Κατά τίς συναναστροφές νά ἀποφεύγεται κάθε τραχύς τρόπος, διότι τούς λογικούς ἀνθρώπους ταιριάζει νά τούς στολίζει ἡ ντροπή καί ἡ σωφροσύνη, περισσότερο ἀπό τάς παρθένους. Ἄλλωστε ὁ θεοφιλής νοῦς, εἶναι φῶς πού φωτίζει λαμπρά τήν ψυχή ἀπό ὅλες τίς μεριές, ὅπως ὁ ἥλιος τό σῶμα.
32. ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ
Σέ κάθε ψυχικό πάθος (πνευματικό πρόβλημα) πού σου συσσωρεύεται (καί δέν ξέρεις πώς νά τό τακτοποίησεις), θυμήσου ὅτι ὅσοι ὀρθοφρονοῦν καί θέλουν νά βάλουν τά ζητήματά τους στήν πρέπουσα θέση καί μέ ἀσφάλεια, ἀπ' αὐτούς δέν θεωρεῖται γλυκεία ἡ ἀπόκτηση φθαρτῶν χρημάτων (πραγμάτων), ἀλλά οἱ ὀρθές καί ἀληθινές ἀπόψεις (γιά κάθε ζήτημα καί μάλιστα γιά τά μεγάλα θέματα: τοῦ προορισμοῦ μας ἐπί τῆς γής, τῆς λυτρώσεως ἀπό τήν ἁμαρτία καί τῆς σωτηρίας τῆς ψυχῆς). Αὐτές τούς κάνουν εὐτυχεῖς. Διότι ὁ μέν πλοῦτος καί κλέβεται καί ἁρπάζεται ἀπό δυνατότερους καί μόνον ἡ ἀρετή τῆς ψυχῆς εἶναι κτῆμα καί ἐξασφαλισμένο καί ἀπαραβίαστο, πού καί μετά θάνατον σώζει ὅσους τήν ἔχουν ἀποκτήσει. Ὅταν σκέπτονται ἔτσι, δέν τούς συναρπάζουν οἱ φαντασιοπληξίες τοῦ πλούτου καί τῶν λοιπῶν ἀπολαύσεων.
33. Ο ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΠΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΣΤΟ ΘΕΟ
Δέν πρέπει οἱ ἄστατοι καί ἀπαίδευτοι νά ἀποδοκιμάζουν τούς γραμματισμένους. Γραμματισμένος εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἀρέσει στό Θεό, ἐκεῖνος, πού ὡς ἐπί τό πλεῖστον σιωπᾶ ἤ συζητεῖ γιά ὀλίγα καί ἀναγκαία καί ἀρεστά εἰς τόν Θεόν.
34. Η ΤΡΟΦΗ ΠΟΥ ΑΠΟΘΕΩΝΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ
Ὅσοι ἐπιδιώκουν τήν ἐνάρετη καί θεοφιλῆ πολιτεία, φροντίζουν γιά τίς ἀρετές τῆς ψυχῆς, γιατί τούς εἶναι δικό τους κτῆμα καί αἰώνια ἀπόλαυση. Τά πρόσκαιρα τά ἀπολαμβάνουν ἐφ' ὅσον εἶναι δυνατόν καί ὅπως ὁ Θεός δίνει καί θέλει, χρησιμοποιώντας τά μέ χαρά καί εὐχαριστώντας μέ ὅλη τους τήν καρδιά, ἔστω κι ἄν εἶναι μέτρια. Διότι μέ τά πολυτελῆ φαγητά, τρέφονται τά σώματα σάν ὑλικά. Τήν ψυχή ὅμως τήν ἀποθεώνει ἡ γνώση (τοῦ θελήματος) τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἐγκράτεια, ἡ ἀγαθότητα καί ἡ εὐεργεσία, ἡ εὐσέβεια καί ἡ πραότης.
35. Ο ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΟΝΤΕΣ
Ὅσοι ἀπό τούς ἰσχυρούς της γής ἀναγκάζουν (τούς ἄλλους) νά ἐπιχειροῦν ἄτοπες καί ψυχοβλαβεῖς πράξεις, δέν μποροῦν νά κυριαρχήσουν στήν ψυχή, πού ἔχει δημιουργηθεῖ αὐτεξούσια. Τό σῶμα δεσμεύουν, ἀλλ' ὄχι καί τήν προαίρεση (τή διάθεση), τῆς ὁποίας κύριος ἔχει ὁρισθεῖ ὁ λογικός ἄνθρωπος, ἀπό τόν κτίσαντα Θεόν, ὁ ὁποῖος εἶναι ἰσχυρότερος πάσης ἐξουσίας καί ἀνάγκης καί πάσης δυνάμεως.
36. Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Ὅσοι νομίζουν δυστυχία τό χάσιμο τῶν χρημάτων ἤ τέκνων ἤ δούλων ἤ ὁποιασδήποτε ἄλλης ὑπάρξεως (προσώπου ἤ πράγματος), ἄς γνωρίζουν, ὅτι πρῶτα - πρῶτα πρέπει νά ἀρκοῦνται σέ ὅσα τούς δίδονται ἀπό τό Θεό. Κι ὅταν εἶναι ἀνάγκη νά τά ἀποδώσουν, νά τό κάνουν πρόθυμα καί μέ εὐγνωμοσύνη, χωρίς καθόλου νά κακιώνουν γιά τή στέρησή τους ἤ μᾶλλον γιά τήν ἐπιστροφή. Διότι, ἀφοῦ μεταχειρίστηκαν πράγματα πού δέν εἶναι δικά τους, πάλιν τά ἐπέστρεψαν.
37. Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΓΝΩΜΗ ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ
Ἔργον χρηστοῦ ἀνθρώπου εἶναι νά μή πουλᾶ τήν ἐλεύθερη γνώμη, ἀποβλέποντας νά λάβει χρήματα, ἔστω κι ἄν τύχει νά εἶναι πάρα πολλά, ὅσα προσφέρονται. Διότι τά βιοτικά μοιάζουν μέ ὄνειρο καί οἱ φαντασίες τοῦ πλούτου εἶναι ἄδηλες (δέν ξέρεις πού θά καταλήξουν), καί ὀλιγοχρόνιες.
38. Η ΛΑΜΨΗ ΤΗΣ ΕΝΑΡΕΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
Οἱ ἀληθινοί ἄνθρωποι ἄς ἐπιδιώκουν νά πολιτεύονται ἀξιαγάπητα στό Θεό καί ἐνάρετα τόσον πολύ, ὥστε νά διαλάμπει ὁ ἐνάρετος βίος τους, μεταξύ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, ὅπως ἀκριβῶς (φροντίζουν νά) μπαίνει μικρή (ταινία ἀπό) πορφύρα, ἐπάνω στά ἄσπρα μέρη τῶν ἐνδυμάτων γιά στολισμό, γιά νά λάμπουν ξέχωρα καί ν' ἀναγνωρίζονται, γιατί ἔτσι ἐπιμελοῦνται ἀσφαλέστερα τίς ἀρετές τῆς ψυχῆς.
39. Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Οἱ φρόνιμοι ἄνθρωποι πρέπει νά ἐξετάζουν καλά τή δύναμη καί τόν καταρτισμό τῆς ψυχικῆς ἀρετῆς πού ὑπάρχει μέσα τους καί ἔτσι νά προετοιμάζονται γιά ν' ἀντιστέκονται στά πάθη πού ἀπανταίνουν, ἀνάλογα μέ τήν (ἠθική καί πνευματική) δύναμη πού ὑπάρχει στόν ἑαυτό τους, δωρισμένη σ' αὐτούς ἐκ φύσεως ἀπό τόν Θεόν.
Ἡ δύναμις πού ἀντιστέκεται πρός μέν τό κάλλος καί πρός κάθε ἐπιθυμία ψυχοβλαβῆ εἶναι ἡ ἐγκράτεια πρός τούς κόπους καί τή φτώχεια, ἡ καρτερία καί πρός τήν κοροϊδία καί τό θυμό, ἡ ἀνεξικακία καί τά παρόμοια.
40. ΠΩΣ ΑΠΟΚΤΑΤΑΙ Η ΣΟΦΙΑ
Νά γίνει ξαφνικά κανείς ἀγαθός καί σοφός εἶναι ἀδιανόητο, ἀλλά (εἶναι δυνατόν) μέ κουραστική μελέτη, συνεργασία καί συναναστροφή καί μέ τήν πείρα, τόν καιρό καί τήν ἄσκηση καί τήν ἐπιθυμία τοῦ ἀγαθοῦ ἔργου. (Ὁ καρπός πού ἀποδίδει) ὁ ἀγαθός καί θεοφιλής ἄνθρωπος, πού ἀληθινά γνωρίζει τόν Θεόν, (εἶναι ὅτι) δέν σταματᾶ νά κάνη ἀφθόνως πάντα ὅσα ἀρέσουν στόν Θεό. Σπάνια ὅμως εὑρίσκονται τέτοιοι ἄνθρωποι.
41. Ο ΚΑΤΑΡΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΠΛΟΪΚΩΝ
Οἱ ἁπλοϊκότεροι ἄνθρωποι δέν πρέπει νά ἀπελπίζονται καί νά παραμελοῦν ἐντελῶς τή θεοφιλῆ καί ἐνάρετη πολιτεία καί νά τήν καταφρονοῦν, θεωρώντας τήν ἀκατόρθωτη καί ἀκατάληπτη γι' αὐτούς. Ἀλλά πρέπει νά μελετοῦν κατά δύναμιν καί νά δείχνουν ἐπιμέλεια γιά τόν (ψυχικό) ἑαυτό τους. Διότι, ἔστω κι ἄν δέν μποροῦν στό ἔπακρον, ἀνάλογα μέ τήν ἀρετή τους, ν' ἀποκτήσουν καί τή σωτηρία, ὅμως, μέ τήν μελέτη καί τήν ἐπιθυμία (γι' αὐτήν), ἤ θά γίνουν καλλίτεροι ἤ δέν θά γίνουν χειρότεροι, πράγμα πού δέν εἶναι καί μέτριο ὄφελος τῆς ψυχῆς.
42. ΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΟΗΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Ὁ ἄνθρωπος, κατά τό λογικό μέρος, συνδέεται μέ τήν ἀνείπωτη (τήν ἀνέκφραστη) καί θεία δύναμη καί κατά τό σωματικό συγγενεύει πρός τά ζῶα. Κάτι λίγοι ὅμως, ὅσοι εἶναι τέλειοι ἄνθρωποι καί λογικοί, ἐπιδιώκουν σοβαρά νάχουν καί τήν γνώμη καί τήν (παραπάνω) συγγένεια πρός τόν Θεό καί Σωτήρα. Κι αὐτό τό δείχνουν μέ τά ἔργα καί τήν ἐνάρετη πολιτεία (τους).
Ἀλλά οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι, οἱ ψυχικά ἀνόητοι, ἀφοῦ ἐγκατέλειψαν ἐκείνη τή θεϊκή καί ἀθάνατη υἱοθεσία, ρέπουν πιά πρός τή νεκρή καί κακότυχη καί ὀλιγοχρόνια συγγένεια τοῦ σώματος (τή σωματική συγγένεια πρός τά ζῶα) φρονώντας τά σαρκικά, σάν τά ἄλογα ζῶα, ἀνάβοντας ἀπό τίς ἡδονές κι ἔτσι χωρίζουν τούς ἑαυτούς τῶν ἀπό τό Θεό καί σύρουν τήν ψυχή ἀπό τούς οὐρανούς, κάτω στό βάραθρο, μέ αἰτία τά (κατώτερα) θελήματά της.
43. Η ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Ὁ λογικός ἄνθρωπος, ἐφ' ὅσον θυμᾶται τή μετουσία καί συνάφειά (του) πρός τό θεῖον, δέν θά ἀγαπήσει ποτέ κανένα γήινο ἤ ταπεινό, ἀλλά ἔχει τό νοῦ στραμμένο στά οὐράνια καί αἰώνια.
Γνωρίζει ἀκόμη, ὅτι ἡ θέληση τοῦ Θεοῦ εἶναι τό νά σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος, γιατί αὐτή (ἡ θέληση τοῦ Θεοῦ) εἶναι αἰτία ὅλων τῶν καλῶν καί πηγή τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν στούς ἀνθρώπους.
44. ΟΙ ΚΑΚΕΣ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΕΣ
Ὅταν βρεῖς κάποιον νά φιλονικεῖ καί νά ἀντιμάχεται τήν ἀλήθεια καί τά ὁλοφάνερα (πράγματα), πάψε τή φιλονικία καί ἀποχώρησε, φύγε ἀπ' αὐτόν, μίας καί ἀπολιθώθηκε τό μυαλό του (δέν νοιώθει).
Διότι ὅπως τά καλά κρασιά τά ἀχρηστεύει τό χαλασμένο νερό, κατά τόν ἴδιο τρόπο καί τούς ἐνάρετους, στήν πράξη καί στή γνώμη, τούς διαφθείρουν (τούς καταστρέφουν) οἱ κακές συναναστροφές.
45. Η ΑΜΕΛΕΙΑ ΕΜΠΟΔΙΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
Ἄν καταβάλλουμε κάθε ἐπιμέλεια καί μηχανευόμαστε τά πάντα, γιά ν' ἀποφύγομε τή σωματική ἀπονέκρωση, πόσο μᾶλλον ὀφείλαμε νά σπουδάζομε, πώς ν' ἀποφύγομε τήν ψυχική ἀπονέκρωση' διότι σ' ὅποιον θέλει νά σωθεῖ, δέν ὑπάρχει κανένα ἄλλο ἐμπόδιο, παρά μόνο ἡ ἀμέλεια καί ἡ ὀκνηρία τῆς ψυχῆς.
46. ΛΟΓΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Θεωροῦνται πώς δέν εἶναι καλά, ὅσοι δυσκολεύονται νά ἐννοήσουν τά συμφέροντα καί τίς σωστές κουβέντες. Ὅσοι πάλιν, μολονότι κατανοοῦν τήν ἀλήθεια, ὅμως χωρίς ἐντροπή (τήν ἀμφισβητοῦν καί μάλιστα) φιλονικοῦν, αὐτῶν ἔχει νεκρωθεῖ τό λογικό, ἔχει ἀποθηριωθεῖ ὁ τρόπος τούς (συμπεριφέρονται σάν θηρία) καί δέν γνωρίζουν τόν Θεό, οὔτε ἔχει φωτιστῆ ἡ ψυχή τους.
47. Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΛΑΣΜΑΤΑ
Τά γένη τῶν ζώων τά ἔπλασε ὁ Θεός μέ τό λόγο Του, γιά τίς ἀλλεπάλληλες ἀνάγκες, ἄλλα γιά τροφή κι' ἄλλα μέ σκοπό νά ὑπηρετήσουν (τόν ἄνθρωπο).
Τόν ἄνθρωπο τόν δημιούργησε θεατή ὅλων αὐτῶν καί τῶν ἔργων τους καί εὐγνώμονα ἐξηγητή (δήλ. διευθυντή καί ἐρμηνευτή τους).
Ἄς προσέχουν λοιπόν οἱ ἄνθρωποι, μήπως πεθάνουν χωρίς νά δοῦν καί χωρίς νά ἐννοήσουν τόν Θεόν καί τά ἔργα Του, ὅπως τά ἄλογα θηρία.
Πρέπει μάλιστα νά γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος, ὅτι ὁ Θεός δύναται τά πάντα. Τίποτε πάλιν δέν τοῦ ἐναντιώνεται, γιατί δύναται τά πάντα, ἄλλα καί, ἐκ τοῦ μή ὄντος, ὅλα ὅσα θέλει τά δημιούργησε καί τά κάνει, μέ τό λόγο Του, γιά σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.
48. ΤΑ ΟΥΡΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΕΙΑ
Τά οὐράνια εἶναι ἀθάνατα, ἀπό τήν ἀγαθότητα πού ὑπάρχει μέσα τους, ἐνῶ τά ἐπίγεια ἔγιναν θνητά, διότι ὑπάρχει μέσα τους ἡ αὐθαίρετη κακία, ἡ ὁποία πιάνει τούς ἀνόητους ἀπό τήν ὀκνηρία τους καί ἀπό τή (θεληματική) ἄγνοια τοῦ Θεοῦ (ἀγνωσία).
49. ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΣΙΑ
Ὁ θάνατος, ὅταν νοεῖται (καλά), εἶναι γιά τούς ἀνθρώπους ἀθανασία, ὅταν ὅμως δέν ἐννοοῦν (τό πνευματικό του νόημα), εἶναι γι' αὐτούς τούς ἀνόητους, θάνατος. Αὐτόν τόν θάνατο (τό σωματικό) δέν πρέπει νά τόν φοβᾶται κανείς, ἄλλα τήν ἀπώλεια τῆς ψυχῆς, πού συνίσταται σέ ἀγνωσία τοῦ Θεοῦ. Αὐτό, εἶναι ἀληθινά φοβερό γιά τήν ψυχή (ἡ ἀγνωσία τοῦ Θεοῦ).
50. Η ΚΑΚΙΑ ΠΑΘΟΣ ΥΛΙΚΟ
Ἡ κακία εἶναι πάθος ὑλικό. Συνεπῶς, δέν γίνεται νά ὑπάρξει σῶμα χωρίς κακία. Ἡ λογική ὅμως ψυχή, ὅταν τό νόηση αὐτό, ἀποτινάζει τό βάρος τῆς ὕλης, πού εἶναι ἡ κακία καί σάν ἀνασάνει ἀπό τέτοιο βάρος, ὑψώνει τόν νοῦ πρός τά ἄνω, γνωρίζει τό Θεό τῶν ὅλων καί προσέχει τό σῶμα σάν ἐχθρό καί πολέμιο, μή ὑπακούοντας σ' αὐτό. Ἔτσι στεφανώνεται τελικά ἀπό τόν Θεό ἡ ψυχή, ἐπειδή νίκησε τά πάθη τῆς κακίας καί τῆς ὕλης.
51. Η ΚΑΚΙΑ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝΕΙ
Ἡ κακία, ὅταν γνωρισθεῖ ἀπό τήν ψυχή, μισεῖται σάν θηρίο βρωμερότατο. Ὅταν ὅμως ἀγνοεῖται (ἡ φύση της), ἀγαπᾶται ἀπό ἐκεῖνον πού τήν ἀγνοεῖ. Τόν ἔχει αἰχμάλωτο καί τόν τραβά σάν δοῦλο, τόν ἐραστή της. Κι' ὁ κακότυχος καί ἄθλιος, οὔτε βλέπει τό συμφέρον του, οὔτε νοιώθει, ἄλλα νομίζει ὅτι στολίζεται ἀπό τήν κακία καί ἀγάλλεται.
52. Η ΚΑΘΑΡΗ ΨΥΧΗ - Η ΚΑΚΗ ΨΥΧΗ
Ἡ καθαρή ψυχή, ἐπειδή εἶναι ἀγαθή, φωτίζεται καί λαμπρύνεται ἀπό τό Θεό καί τότε ὁ νοῦς νοεῖ ἀγαθά καί γεννάει λόγια θεοφιλῆ.
Ὅταν ὅμως ἡ ψυχή, ἀπό κακία κυλιστεῖ στό βόρβορο, ἐπειδή ὁ Θεός τήν ἀποστρέφεται, μᾶλλον ἐπειδή ἡ ψυχή χωρίζει τόν ἑαυτό της ἀπό τό Θεό, τότε, οἱ πονηροί δαίμονες, ἀφοῦ σφηνωθοῦν ἀπανωτοί στό λογισμό, ψιθυρίζουν στήν ψυχή τίς ἀνόσιες (μιαρές) πράξεις, μοιχεῖες, φόνους, ἁρπαγές, ἱεροσυλίες καί τά παρόμοια, ὅσα εἶναι ἔργα δαιμόνων.
53. Η ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ - Η ΑΓΝΩΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Ὅσοι γνωρίζουν τόν Θεόν γεμίζουν ἀπό ἀγαθές σκέψεις γιά ὅλα τά προβλήματα καί ἐπιθυμώντας τά οὐράνια, καταφρονοῦν τά βιοτικά.
Αὐτοί, οὔτε σέ πολλούς ἀρέσουν, οὔτε αὐτοί ἀρέσκονται σέ πολλούς. Γι' αὐτό ὄχι μόνον μισοῦνται, ἀλλά καί κατακοροϊδεύονται ἀπό τούς πολλούς ἀνόητους.
Ἀνέχονται ὅλα τά παθήματα τῆς φτώχειας, ἐπειδή γνωρίζουν, ὅτι ὅσα φαίνονται στούς πολλούς κακά, εἶναι γι' αὐτούς ἀγαθά. (Κι' αὐτό) γιατί, ὅποιος ἀντιλαμβάνεται τά οὐράνια, πιστεύει στό Θεό, ἐπειδή γνωρίζει ὅτι ὅλα εἶναι δημιουργήματα τῆς θελήσεώς Του.
Ἐκεῖνος ὅμως πού δέν νοιώθει (τά οὐράνια ζητήματα), δέν πιστεύει ποτέ, ὅτι ὁ κόσμος εἶναι ἔργον τοῦ Θεοῦ καί ὅτι ἔγινε γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. (Δέν ἀντιλαμβάνονται ὅτι ἡ πνευματική ἀντιμετώπιση τῆς φτώχειας, π.χ., ἀλλά καί κάθε δυσχέρειας, συντελεῖ στήν σωτηρία μας).
54. Ο ΘΕΟΣ ΑΟΡΑΤΟΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΦΑΝΗΣ
Ὅσοι εἶναι γεμάτοι ἀπό τήν κακία καί μεθᾶνε ἀπό τήν ἀγνωσία, δέν γνωρίζουν τόν Θεόν, οὔτε ἐπαγρυπνοῦν ψυχικά. Ὁ Θεός ὅμως εἶναι νοητός καί δέν εἶναι μέν ὁρατός, ὅμως εἶναι καταφάνερος μέσα στά ὁρατά, σάν τή ψυχή μέσα στό σῶμα. Κι ἄν τό σῶμα εἶναι ἀδύνατον νά ὑπάρχει χωρίς ψυχή, ἔτσι καί ὅλα, ὅσα βλέπουμε καί ὑπάρχουν, εἶναι ἀδύνατον νά ὑπάρξουν χωρίς Θεόν.
55. ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΕ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ
- Γιατί ἔγινε ὁ ἄνθρωπος;
- (Ἔγινε) γιά νά κατανοεῖ τά ποιήματα τοῦ Θεοῦ, κι ἔτσι νά Τόν ἰδεῖ καί νά Τόν δοξάσει, γιατί τά ἔκτισε γιά τόν ἄνθρωπο.
Ὁ δέ νοῦς (ἡ φρόνηση) πού εἶναι λίαν ἀγαπητός στό Θεό, εἶναι ἀόρατο ἀγαθόν, πού χαρίζεται ἀπό τό Θεό στούς ἄξιους, διά μέσου χρηστῆς συμπεριφορᾶς.
56. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Ἐλεύθερος εἶναι ἐκεῖνος πού δέν εἶναι δοῦλος τῶν ἡδονῶν, ἀλλά κυριαρχεῖ στό σῶμα, μέ τή φρόνηση καί τή σωφροσύνη, καί ἀρκεῖται, μέ πολλή εὐχαριστία, σ` αὐτά πού τοῦ δίδονται ἀπό τόν Θεό, ἔστω κι ἄν τύχει νάναι πάρα πολύ μέτρια.
Διότι, ἐάν ὁ θεοφιλής νοῦς καί ἡ ψυχή συμφωνήσουν, εἰρηνεύει ὅλο τό σῶμα, ἔστω κι ἄν δέν θέλει• γιατί ὅταν ἡ ψυχή τό θέλει, κάθε σωματική ἀνταρσία σβήνεται.
57. Η ΠΛΕΟΝΕΞΙΑ
Ἐκεῖνοι πού δέν ἀγαποῦν ὅσα ἔχουν γιά τήν ὕπαρξή τους, ἀλλά ἐπιθυμοῦν περισσότερα, σκλαβώνουν τόν ἑαυτό τους στά πάθη, πού ταράζουν τήν ψυχή, καί τῆς ἐπιβάλλουν λογισμούς καί φαντασίες, ὅτι αὐτά πού ἔχουν εἶναι κακά.
Καί ὅπως τά ροῦχα, πού ράβονται πλατειά, ἐμποδίζουν τούς ἀγωνιστές στό τρέξιμο, ἔτσι καί ἡ ὄρεξη γιά τήν ὑπέρμετρη περιουσία δέν ἐπιτρέπει στίς ψυχές οὔτε ν' ἀγωνίζονται, οὔτε νά σωθοῦν.
58. Η ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ ΤΩΝ ΒΙΩΤΙΚΩΝ
Φυλακή καί τιμωρία στόν καθέναν εἶναι τό νά μένει σέ κάτι παρά τή θέλησή του καί χωρίς τή συγκατάθεσή του. Νά εἶσαι λοιπόν εὐχαριστημένος μέ ὅσα ἔχεις, γιά νά μήν αὐτοτιμωρηθεῖς, χωρίς νά τό ἀντιλαμβάνεσαι, ἕνεκα ἀχαριστίας.
Ἕνας εἶναι ὁ δρόμος πρός αὐτό: ἡ καταφρόνηση τῶν βιοτικῶν.
59. ΤΟ ΛΟΓΙΚΟ ΟΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Ὅπως μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός τήν ὅραση, γιά νά ἀναγνωρίζομε ὅσα βλέπομε, ποιό εἶναι τό ἄσπρο καί ποιό τό μαῦρο χρῶμα, ἔτσι καί τό λογικό, μᾶς τό χάρισε ὁ Θεός, γιά νά ξεχωρίζομε ὅσα συμφέρουν στήν ψυχή.
Ὅταν ὅμως ἡ ἐπιθυμία κρατηθεῖ ἀνεξάρτητη ἀπό τό λογικό, γεννᾶ ἡδονή καί δέν ἐπιτρέπει στήν ψυχή νά σωθεῖ ἤ νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό.
60. ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗ
Δέν εἶναι ἁμαρτήματα ὅσα γίνονται κατά φύσιν, ἀλλά τά πονηρά, πού φωλιάζουν στήν προαίρεση. Τό νά τρώγει κανείς, δέν εἶναι ἁμαρτία, ἀλλά τό νά τρώγει χωρίς εὐχαρίστηση, χωρίς σεμνότητα καί χωρίς ἐγκράτεια. (Διότι τό φαγητό) ἔχει σκοπό νά κρατήσει τό σῶμα στή ζωή, ἀλλά χωρίς καμία πονηρή ἐπινόηση.
Οὔτε τό νά βλέπει κανείς ἁγνά εἶναι ἁμαρτία, ἀλλά τό νά βλέπει φθονερά καί ὑπερήφανα καί ἀχόρταγα (μέ πονηρό βλέμμα).
Ἐπίσης (ἁμαρτία εἶναι) τό νά μήν ἀκούει κανείς εἰρηνικά, ἀλλά μέ ὀργή.
(Ἁμαρτία εἶναι) καί τό νά μή χαλιναγωγεῖ κανείς τή γλώσσα του πρός εὐχαριστία καί προσευχή, ἀλλά (νά τήν ἀφήνει ἀχαλίνωτη) στό νά κατηγορεῖ.
Προσέτι (εἶναι ἁμαρτία) καί τό νά μή ἐργάζονται τά χέρια μέ σκοπό τήν ἐλεημοσύνη, ἀλλά σέ φόνους καί ἁρπαγές.
Ἔτσι, κάθε μέρος τοῦ σώματος ἁμαρτάνει, ὅταν, παρά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐργάζεται αὐτοπροαίρετα τά πονηρά ἔργα, ἀντί τῶν ἀγαθῶν.
61. ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΘΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑ
Ἐάν ἔχεις ἀμφιβολία, ὅτι ἡ κάθε μία πράξη παρακολουθεῖται ἀφ' ὑψηλοῦ ἀπό τόν Θεό, ἐξέτασε (τόν ἑαυτό σου) καί θά δεῖς, ὅτι σύ, πού εἶσαι ἄνθρωπος καί χῶμα, μπορεῖς νά ἐξετάζεις καί νά ἐννοεῖς ταυτοχρόνως πολλά καί διάφορα θέματα.
Πόσον μᾶλλον ὁ Θεός, πού τά βλέπει ὅλα σάν σπυρί σιναπιοῦ. Αὐτός πού τά πάντα ζωογονεῖ καί τρέφει ὅπως θέλει;
62. Ο ΦΥΛΑΞ ΑΓΓΕΛΟΣ
Ὅταν κλείσεις τίς πόρτες τοῦ σπιτιοῦ καί εἶσαι μόνος, γνώριζε ὅτι εἶναι παρών μαζί σου ὁ ὁρισμένος γιά κάθε ἄνθρωπον ἀπό τόν Θεό ἄγγελος, τόν ὁποῖον οἱ Ἕλληνες ὀνομάζουν οἰκεῖο δαίμονα (προσωπικό δαιμόνιον).
Αὐτός, πού εἶναι ἀκοίμητος καί ἀπαραλόγιστος (δέν μπορεῖ κανείς νά τόν ἐξαπατήσει), στέκεται πάντοτε μαζί σου, τά βλέπει ὅλα καί δέν ἐμποδίζεται ἀπό τό σκοτάδι.
Μαζί μ' αὐτόν, γνώριζε πώς καί ὁ Θεός ὑπάρχει σέ κάθε τόπον. Γιατί δέν ὑπάρχει τόπος ἤ ὕλη καμία, μέσα στήν ὁποία νά μήν εἶναι ὁ Θεός, ἐφ' ὅσον εἶναι ἀπ' ὅλους καί ἀπ' ὅλα μεγαλύτερος καί ὅλους τους -περικλείει στό χέρι Του.
63. ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙΤΕ ΑΣΙΓΗΤΑ ΤΟΝ ΘΕΟ
Ἐάν οἱ στρατιῶτες μένουν πιστοί στόν Καίσαρα, ἐπειδή ἀπ' αὐτόν χορηγοῦνται οἱ τροφές, πόσον μᾶλλον ἐμεῖς ὀφείλομε νά ἐπιδιώκομε νά εὐχαριστοῦμε ἀδιάκοπα μέ ἀσίγητα στόματα καί νά ἀρέσομε στό Θεό, ποῦ ἔκτισε τά πάντα γιά τόν ἄνθρωπο;
64. ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Ἡ εὐγνωμοσύνη πρός τόν Θεό καί ἡ χρηστή πολιτεία εἶναι ἀνθρώπου καρπός, ἀρεστός στό Θεό.
Οἱ καρποί τῆς γής δέν ὡριμάζουν σέ μία ὥρα, ἄλλα μέ τόν καιρό, μέ βροχές καί ἐπιμέλεια. Κατά τόν ἴδιο τρόπο καί οἱ καρποί τῶν ἀνθρώπων λαμπρύνονται μέ ἀσκητική ζωή καί μελέτη, μέ τό χρόνο καί τήν καρτερία, μέ ἐγκράτεια καί ὑπομονή.
Ἐάν μ' αὐτά φανεῖς κάποτε εὐλαβής σέ μερικούς (εὐσεβής καί θεοφοβούμενος), μήν πιστεύεις στόν ἑαυτό σου, ἐφ' ὅσον εἶσαι ἀκόμα στό σῶμα καί μή θεωρεῖς ὅτι τίποτε δικό σου εἶναι ἀρεστό στό Θεό, γιατί πρέπει νά γνωρίζεις, ὅτι δέν εἶναι εὔκολο στόν ἄνθρωπο νά φυλάξει μέχρι τέλους τό ἀναμάρτητον
65. Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Τίποτε στόν ἄνθρωπο δέν εἶναι πολυτιμότερο ἀπό τό λόγο (τό λογικό). Τόσο δυνατός εἶναι ὁ λόγος, ὥστε μέ τό λόγο καί τήν εὐχαριστία λατρεύουμε τόν Θεό.
Ἐάν μεταχειριζώμεθα ἄχρηστα ἤ δυσφημιστικά λόγια, καταδικάζουμε τήν ψυχή μας. Συνεπῶς, τό νά μεταχειρίζεται κανείς αὐθαιρέτως λόγια ἤ ἔργα πονηρά καί ν' ἀποδίδει σ' ἄλλους ἤ στή φύση τοῦ τήν αἰτία γιά ὅσα ἁμαρτάνει, αὐτό εἶναι ἔργον ἀναίσθητου ἄνθρωπου (πού δέν αἰσθάνεται ὅτι καταδικάζεται, παρ' ὅλον ὅτι ἔχει τό λογικό).
66. ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΨΥΧΙΚΩΝ ΠΑΘΩΝ
Ἄν φροντίζομε νά θεραπεύομε τά πάθη τοῦ σώματος, γιατί ἀλλιῶς θά γίνομε καταγέλαστοι στούς γνωστούς μας, πολύ περισσότερο εἶναι ἀνάγκη νά τρέχομε νά θεραπεύομε τά πάθη τῆς ψυχῆς, γιατί μέλλομε νά κριθοῦμε κατά πρόσωπον Θεοῦ, γιά νά μή βρεθοῦμε (ἐκεῖ) τιποτένιοι ἤ καταγέλαστοι.
Ἔχομε τό αὐτεξούσιο καί συνεπῶς, ὅταν ἐπιθυμοῦμε τίς πονηρές πράξεις, μποροῦμε νά μήν τίς ἐπιδιώξουμε, ἀρκεῖ νά τό θελήσομε. Τό μποροῦμε καί στήν ἐξουσία μᾶς εἶναι νά ζήσομε ὅπως ἀρέσει στό Θεό καί κανείς δέν μπορεῖ νά μᾶς ἀναγκάσει ποτέ, νά πράξομε ἄθελά μας κάτι τό πονηρό. Γιατί, ἔτσι ἀγωνιζόμενοι, θά γίνομαι ἄξιοί του Θεοῦ ἄνθρωποι καί θά ζοῦμε σάν ἄγγελοι στόν οὐρανό.
67. ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗ
Ἐάν τό θέλεις γίνεσαι δοῦλος τῶν παθῶν, ἐάν τό θέλεις μένεις ἐλεύθερος καί δέν θά ὑποκύψεις στά πάθη, διότι ὁ Θεός σέ ἔπλασε αὐτεξούσιο.
Ὅποιος (μέ καλή χρήση τοῦ αὐτεξουσίου) νικᾶ τά πάθη τῆς σαρκός, στεφανώνεται μέ τήν ἀφθαρσία.
Ἐάν βέβαια δέν ἦταν τά πάθη, δέν θά ἤσαν καί οἱ ἀρετές, οὔτε καί στέφανοι, πού δωρίζονται ἀπό τό Θεό στούς ἀνθρώπους πού εἶναι ἄξιοι (στεφάνου).
68. Η ΨΥΧΙΚΗ ΤΥΦΛΩΣΗ
Ὅσοι δέν βλέπουν (ὅτι αὐτό εἶναι) τό (ἀληθινό) συμφέρον τους, ἄν καί γνωρίζουν τό ἀγαθό, εἶναι ψυχικά τυφλοί καί ἔχει γίνει τελείως ἀναίσθητη μέσα τους ἡ διάκριση (μεταξύ καλοῦ καί κακοῦ).
Ὥστε δέν πρέπει νά προσέχομε τή νοοτροπία τους κι αὐτό γιά νά μήν περιπέσομε κατ' ἀνάγκην κι ἐμεῖς, ἀπρονόητα, στά ἴδια, σάν τυφλοί (γιά νά μή στραβωθοῦμε ψυχικά).
69. Η ΟΡΓΗ ΓΙ' ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΣΦΑΛΛΟΥΝ
Δέν πρέπει νά ὀργιζώμεθα μέ αὐτούς πού ἁμαρτάνουν, ἔστω κι ἄν ὅσα πράττουν εἶναι ἐγκλήματα ἄξια τιμωρίας. Ἀλλά ὀφείλομε τούς φταῖχτες, γιά λόγους δικαιοσύνης κυρίως, νά τούς κάνομε νά μετανοήσουν καί νά τιμωρηθοῦν ἐάν πρέπει, εἴτε βάζοντας μονάχοι τους τήν τιμωρία εἴτε μέσω ἄλλων. Ὅμως νά ὀργιζώμεθα ἤ νά θυμώνουμε δέν εἶναι ἀνάγκη. Διότι ἡ ὀργή ὁδηγεῖ σέ πράξεις τιμωρίας ἀπό πάθος μόνον καί ὄχι μέ (ὀρθή) κρίσιν καί κατά τό δίκαιο.
Ἀλλά οὔτε κι' αὐτούς πού ἐλεοῦν παρά τό πρέπον πρέπει νά τούς παραδεχώμεθα.
Γί` αὐτό, τοῦτο τό καλό καί γιά τό δίκαιον, πρέπει νά τιμωροῦνται οἱ πονηροί καί ὄχι ἀπό τό ἔμφυτο μέσα μᾶς πάθος τῆς ὀργῆς.
70. Η ΨΥΧΗ ΜΟΝΗ ΕΙΝΑΙ ΠΛΟΥΤΟΣ
Μόνα τά ἀποκτήματα τῆς ψυχῆς εἶναι ἀσφαλῆ καί ἀπαραβίαστα. Καί εἶναι αὐτά, ἡ ἐνάρετη καί ἀρεστή στό Θεό διαγωγή, καθώς καί ἡ γνώση καί ἡ πράξη τῶν ἀγαθῶν ἔργων.
Διότι ὁ πλοῦτος εἶναι τυφλός ὁδηγός καί σύμβουλος ἀνόητος καί καταστρέφει τήν «ἀναίσθητον» ψυχήν, σ' αὐτόν πού κάνει κακή καί μαλθακή χρήση τοῦ πλούτου.
71. Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΦΘΑΡΤΟΣ
Πρέπει οἱ ἄνθρωποι ἤ νά μήν ἀποκτοῦν τίποτα περισσό ἤ ἐφ' ὅσον ἔχουν πρέπει νά γνωρίζουν μέ πάσαν βεβαιότητα ὅτι ὅλα τά βιοτικά εἶναι ἐκ φύσεως φθαρτά καί χάνονται εὔκολα ἤ εἶναι γιά πέταμα καί σπάζουν. Συνεπῶς ὀφείλουν οἱ ἄνθρωποι (πού τάχουν περισσά) νά μήν ἀδιαφοροῦν πρός τά γεγονότα αὐτά (πρός τήν πραγματικότητα αὐτήν).
72. ΥΠΟΜΟΝΗ ΣΤΟΥΣ ΣΩΜΑΤΙΚΟΥΣ ΠΟΝΟΥΣ
Γνωρίζετε ὅτι οἱ σωματικοί πόνοι εἶναι φυσική ἰδιότητα τοῦ σώματος, πού εἶναι φθαρτό καί ὑλικό.
Πρέπει λοιπόν, ἡ καταρτισμένη ψυχή νά προβάλλει στά σωματικά πάθη εὐχαρίστως καρτερία καί ὑπομονή καί νά μήν κατηγορεῖ τό Θεό, ὅτι ἔκαμε τό σῶμα (νά πονᾶ).
73. ΑΘΛΗΣΗ ΠΡΟΣ ΣΩΤΗΡΙΑ
Αὐτοί πού ἀγωνίζονται στούς Ὀλυμπιακούς ἀγώνας, δέν στεφανώνονται ἐπειδή νίκησαν τόν ἕναν ἤ τόν ἄλλον ἤ καί ἕναν τρίτον, ἀλλ' ὅταν νικήσουν ὅλους ὅσοι ἀγωνισθοῦν μαζί τους.
Ἔτσι λοιπόν καί καθένας πού θέλει νά στεφανωθεῖ ἀπό τόν Θεό, πρέπει νά γυμνάζει τήν ψυχή του στό νά γίνει σώφρων (συνετός καί φρόνιμος) πνευματικός ἀθλητής. Ὄχι μόνον σχετικά μέ τά σωματικά, ἀλλά καί γιά τά οἰκονομικά κέρδη, ὅπως τίς ἁρπαγές καί τό φθόνο, τίς τροφές, τίς κενοδοξίες, τίς ὕβρεις καί τά φονικά καί ὅσα ἄλλα τέτοια (πάθη) ὑπάρχουν.
74. Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
Νά μήν ἐπιδιώξομε τή χρηστή καί θεοφιλῆ πολιτεία γιά τόν ἀνθρώπινο ἔπαινο, ἀλλά γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς νά προτιμήσομε τήν ἐνάρετη ζωή. Διότι ὁ θάνατος κάθε μέρα εἶναι μπροστά στά μάτια μας καί τόν βλέπουμε. Τά ἀνθρώπινα ἄλλωστε εἶναι ἄδηλα.
75. Η ΠΡΩΤΗ ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΑΘΟΣ
Στήν ἐξουσία μᾶς εἶναι νά ζήσομε μέ σωφροσύνη (δηλαδή μέ σύνεση καί μέ καθαρόν τό νοῦ). Τό νά πλουτίσομε δέν εἶναι στήν ἐξουσία μας.
Τί ἀπό τά δύο λοιπόν νά κάνομε; Πρέπει νά καταδικάσομε τήν ψυχή μας ἀπό μία ὀλιγοχρόνια φαντασία πλούτου, τήν ὁποία δέν ἔχομε ἐξουσία νά τήν ἀποκτήσομε;
(Ἀσφαλῶς ὄχι). Ἀλλά (τότε, ἐπιτρέπεται ἔστω) νά ἐπιθυμοῦμε (ἁπλῶς) τόν πλοῦτο;
- Ὤ! Πόσον ἀνόητα τρέχομε (τρέχει τό μυαλό μας), γιατί ἀγνοοῦμε ὅτι μπροστά ἀπό κάθε ἀρετή προηγεῖται ἡ ταπεινοφροσύνη, ὅπως καί σέ ὅλα τά πάθη προηγεῖται ἡ γαστριμαργία (λαιμαργία, ἀχορτασιά) καί ἡ ἐπιθυμία τῶν βιοτικῶν (σαρκικῶν ἤ ὑλικῶν ἤ κοσμικῶν πραγμάτων).
76. ΟΙ ΣΩΜΑΤΙΚΟΙ ΚΟΠΟΙ ΟΠΛΑ ΑΡΕΤΗΣ
Πρέπει νά ἐνθυμοῦνται ἀδιάκοπα, οἱ μυαλωμένοι ἄνθρωποι, ὅτι ἐάν ἀνεχόμαστε στή ζωή μᾶς μικρούς καί ὀλιγοχρόνιους κόπους, θά ἀπολαύσομε μετά θάνατον μεγίστη ἡδονή καί αἰώνια τροφή (πνευματική ἀπόλαυση), ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι.
Ὥστε αὐτός πού παλεύει μέ τά πάθη καί θέλει νά στεφανωθεῖ ἀπό τό Θεό, ἐάν πέσει (νικηθεῖ), νά μή μικροψυχήση (νά μήν τά χάση) καί μείνει πεσμένος σέ ἀπελπισία (γιά τή σωτηρία του). Ἀλλά, ἀφοῦ σηκωθεῖ, πάλιν νά παλέψει καί νά φροντίσει (νά νικήσει γιά) νά στεφανωθεῖ (βραβευθεῖ). Μέχρις ἐσχάτης ἀναπνοῆς διαρκῶς νά σηκώνεται ἀπό τήν πτώση πού θά τοῦ συμβεῖ. Διότι οἱ σωματικοί κόποι εἶναι ὄπλα (γιά ἐπιδίωξη) τῶν ἀρετῶν καί γίνονται ἔτσι σωτήριοί της ψυχῆς.
77. ΝΕΚΡΩΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΒΙΩΤΙΚΑ
Οἱ βιοτικές περιστάσεις δημιουργοῦν τούς ἄνδρες καί τούς ἀθλητές, τούς ἄξιους νά στεφανωθοῦν ἀπό τό Θεό. Πρέπει λοιπόν, μέ τή ζωή τους νά νεκρώσουν τά μέλη τοῦ σώματος γιά ὅλα τά βιοτικά. Διότι ὁ νεκρός οὐδέποτε θά φροντίσει γιά κάτι βιοτικό.
78. ΑΤΡΟΜΗΤΗ Η ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΗ ΨΥΧΗ
Δέν πρέπει ἡ λογική καί ἀγωνιζόμενη ψυχή νά ζαρώνει μέ τό πρῶτο καί νά δειλιάζει μπροστά στά πάθη πού τή βρίσκουν, γιά νά μή γίνει καταγέλαστη ἀπό δειλία. Διότι ὅταν ἡ ψυχή ταράζεται ἀπό τίς ἰδιωτικές φαντασίες, (τά χάνει καί) ξεφεύγει ἀπό τήν πρέπουσα συμπεριφορά.
Στό δρόμο πρός τά αἰώνια ἀγαθά πᾶνε μπροστά, ὡς γνωστόν, οἱ ψυχικές ἀρετές, ἐνῶ αἰτίες τῶν κολάσεων (πνευματικῶν καί δικαίων τιμωριῶν) εἶναι οἱ αὐθαίρετες κακίες τῶν ἀνθρώπων.
79. ΟΙ 5 ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ 4 ΠΑΘΗ ΝΙΚΩΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΦΡΟΝΗΣΗ
Ὁ λογικός (πνευματικός) ἄνθρωπος πολεμεῖται ἀπό τίς ὑπάρχουσες σ' αὐτόν λογικές αἰσθήσεις μέ τά πάθη τῆς ψυχῆς.
Καί εἶναι οἱ αἰσθήσεις τοῦ σώματος πέντε: Ὅραση, ὄσφρηση, ἀκοή, γεύση καί ἁφή. Δία μέσου τῶν πέντε αὐτῶν αἰσθήσεων, ὑποκύπτοντας στά τέσσερα δικά της πάθη ἡ ἄθλια ψυχή αἰχμαλωτίζεται ἀπ' αὐτά. Τά τέσσαρα πάθη τῆς ψυχῆς εἶναι κενοδοξία, χαρά, θυμός καί δειλία.
Ὅταν ὅμως μέ φρόνηση καί μέ ἐπιλογισμό (σκέψη -διαλογισμό), στρατηγώντας καλά ὁ ἄνθρωπος, κυριαρχήσει καί νικήσει τά πάθη, (τότε) δέν πολεμεῖται πλέον, ἀλλά εἰρηνεύει ψυχικά καί στεφανώνεται νικητής ἀπό τόν Θεό.
80. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΛΑ ΕΡΓΑ - ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΑΝΔΟΧΕΙΟΥ
Ἀπ' αὐτούς πού μένουν στά πανδοχεῖα, μερικοί παίρνουν κρεβάτια. Ἄλλοι ὅμως, πού δέν ἔχουν κρεβάτι ἀλλά κοιμοῦνται χάμω στό ἔδαφος, παρ' ὅλον τοῦτο ροχαλίζουν ὅπως ἀκριβῶς αὐτοί πού κοιμοῦνται στά κρεβάτια. Κι' ἀφοῦ θά περιμένουν νά περάσει τό σκοτάδι τῆς νύχτας, ἀφήνουν τά κρεβάτια τοῦ πανδοχείου ἀπό τά χαράματα καί βγαίνουν ὅλοι μαζί, βαστάζοντας μόνον τά δικά τους πράγματα.
Κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ὅλοι ὅσοι ἔρχονται στή ζωή καί ὅσοι ἔζησαν μέτρια καί ὅσοι ἔζησαν μέ δόξα καί πλοῦτο, φεύγουν ἀπό τή ζωή ἀκριβῶς σάν ἀπό πανδοχεῖο, χωρίς νά παίρνουν μαζί τους τίποτε ἀπό τήν μαλθακότητα τοῦ βίου καί τόν πλοῦτο, παρά μόνον τά δικά τους ἔργα, ἤ καλά ἤ κακά, αὐτά πού ἔπραξαν στήν ζωή τούς οἱ ἴδιοι.
81. ΑΣΚΗΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΜΕ ΠΡΑΟΤΗΤΑ
Ὅταν κατέχεις ἀνώτερη ἐξουσία (εἶσαι ἄρχοντας ἤ διοικητής), νά μήν ἀπειλήσεις μέ θάνατο, ποτέ καθέναν τόσο πρόχειρα, ξέροντας ὅτι ἐκ φύσεως καί σύ ὑπόκεισαι στό θάνατο καί ὅτι ἡ ψυχή σάν τελευταῖο χιτώνα ξεντύνεται τό σῶμα.
Γνωρίζοντας αὐτό καλά, ἐξάσκησε (τήν ἐξουσία μέ) πραότητα καί κάνοντας καλό νά εὐχαριστεῖς διά παντός τόν Θεό. Διότι ἐκεῖνος πού δέν συμπονᾶ (τούς ἄλλους συνανθρώπους του) δέν ἔχει ἀρετή μέσα του.
82. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ
Νά διαφύγει κανείς τό θάνατο εἶναι ἀδύνατο καί ἀναπόφευκτο.
Γνωρίζοντας τό αὐτό οἱ ἀληθινά λογικοί ἄνθρωποι καί γυμνασμένοι στίς ἀρετές καί στόν θεοφιλῆ λογισμό, δέχονται τό θάνατο χωρίς στεναγμούς καί φόβο καί πένθος, γιατί θυμοῦνται ὅτι ὁ θάνατος εἶναι ἀπαραίτητος καί (συνεπάγεται) τήν ἀπαλλαγή ἀπό ὅλα τά κακά της ζωῆς.
83. ΝΑ ΛΥΠΟΥΜΑΣΤΕ ΤΟΥΣ ΑΔΙΑΦΟΡΟΥΣ
Αὐτούς πού λησμονοῦν τή χρηστή καί ἀρεστή στό Θεό πολιτεία καί δέν παραδέχονται τά ὀρθά καί θεοφιλῆ δόγματα, δέν χρειάζεται νά τούς μισοῦμε, ἀλλά μᾶλλον νά τούς ἐλεοῦμε σάν ἀνάπηρους ὡς πρός τή διάκριση καί τυφλούς ὡς πρός τήν καρδιά καί τή διάνοια. Διότι ἐφ' ὅσον δέχθηκαν τό κακό γιά καλό, χάνονται ἀπό τήν ἄγνοια καί δέν γνωρίζουν τό Θεό οἱ τρισάθλιοι καί ἀνόητοι ψυχικά.
84. ΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΔΕΝ ΚΑΤΑΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΕΥΣΕΒΕΙΑ
Ἀπόφευγε νά μιλεῖς στούς πολλούς τά λόγια περί εὐσεβείας καί καλῆς ζωῆς. Δέν τό λέγω ἀπό φθόνο, ἀλλά νομίζω ὅτι θά θεωρηθεῖς ἀπό τούς ἀσυλλόγιστους ὡς καταγέλαστος. Διότι τό ὅμοιο μέ τό ὅμοιο χαίρει καί τά λόγια αὐτά ἔχουν λίγους ἀκροατές, ἴσως δέ καί πολύ σπάνιους. Καλλίτερα εἶναι νά μήν μιλεῖς, μήπως (οἱ λόγοι σου) δέν φέρουν ἐκεῖνο (τό ἀποτέλεσμα) πού θέλει ὁ Θεός πρός σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου.
85. ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΣΩΜΑ
Ἡ ψυχή συμπάσχει μέ τό σῶμα (ὅταν πονᾶ), ἀλλά τό σῶμα δέν συμπάσχει μέ τήν ψυχή. Ὅπως παραδείγματος χάριν, ὅταν κόβεται τό σῶμα, συμπάσχει καί ἡ ψυχή καί πάλιν, ὅταν τό σῶμα εἶναι εὔρωστο καί ὑγιαίνει, τά πάθη τῆς ψυχῆς εὐχαριστοῦνται μαζί του. Ἐνῶ ὅταν ἡ ψυχή σκέπτεται, δέν σκέπτεται καθόλου καί τό σῶμα, ἀλλά μένει ἀφημένο στόν ἑαυτό του.
Διότι ἡ διανόηση εἶναι πάθος τῆς ψυχῆς, ὅπως ἀκριβῶς καί ἡ ἄγνοια καί ἡ ὑπερηφάνεια καί ἡ ἀπιστία καί ἡ πλεονεξία καί τό μίσος καί ὁ φθόνος καί ἡ ὀργή καί ἡ ὀλιγωρία καί ἡ κενοδοξία καί ἡ τιμή καί ἡ διχόνοια καί ἡ αἴσθησης τοῦ ἀγαθοῦ. Διότι ὅλα αὐτά ἐνεργοῦνται διά τῆς ψυχῆς.
86. ΚΑΤΑΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ
Ἐφ' ὅσον ἐννοεῖς τά περί Θεοῦ, νά εἶσαι εὐσεβής, χωρίς φθόνο, ἀγαθός, σώφρων, πράος, χαριστικός κατά δύναμιν, κοινωνικός, ἀφιλόνεικος καί τά ὅμοια. Διότι αὐτό εἶναι τό ἀπαραβίαστο ἀπόκτημα τῆς ψυχῆς, νά ἀρέσει στό Θεό μέ τέτοιες πράξεις καί μέ τό νά μήν κρίνει κανέναν καί νά λέει γιά κανέναν, ὅτι ὁ δείνα εἶναι κακός καί ἁμάρτησε. Ἀλλά καλλίτερο εἶναι νά συζητᾶμε τά δικά μας κακά, καί νά ἐρευνᾶμε μέσα μας τή δική μας πολιτεία, ἐάν εἶναι ἀρεστή στό Θεό. Διότι, τί μᾶς μέλει ἐμᾶς, ἐάν ἄλλος εἶναι πονηρός;
87. ΣΗΜΑΔΙ ΣΩΖΟΜΕΝΗΣ ΨΥΧΗΣ
Ὁ ἀληθινός ἄνθρωπος ἐπιδιώκει νά εἶναι εὐσεβής. Εὐσεβής δέ εἶναι ἐκεῖνος πού δέν ἐπιθυμεῖ τά ξένα (πράγματα). Ξένα πρός τόν ἄνθρωπο εἶναι ὅλα τά κτιστά.
Ὅλα λοιπόν (αὐτά) τά καταφρονεῖ, γιατί αὐτός εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Εἰκόνα τοῦ Θεοῦ γίνεται ὁ ἄνθρωπος, ὅταν πολιτεύεται ὀρθά καί εὐάρεστα στό Θεό. Ἄλλωστε κι' αὐτό δέν εἶναι δυνατόν νά γίνει, ἐάν δέν παρατήσει ὁ ἄνθρωπος τά βιοτικά. Ἐκεῖνος μάλιστα πού ἔχει νοῦν θεοφιλῆ γνωρίζει ὅτι κάθε ψυχική ὠφέλεια καί κάθε εὐλάβεια προέρχεται ἀπ' αὐτό (ἀπό τήν ψυχική ἀνάταση ὑπεράνω τῶν βιοτικῶν).
(Ἐπίσης) ὁ θεοφιλής ἄνθρωπος, δέν κατηγορεῖ κανέναν ἄλλον γιά ὅσα αὐτός ἁμαρτάνει κι' αὐτό εἶναι σημάδι ψυχῆς πού θέλει νά σωθεῖ.
88. Ο ΥΛΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ
Ὅσοι ἐπιδιώκουν τήν πρόσκαιρη ἀπόκτηση ὑλικοῦ πλούτου μέ βίαια μέσα καί ἀγαποῦν μέ ὄρεξη τά ἔργα τῆς κακίας, ἐνῶ ἀγνοοῦν τόν θάνατο καί τήν ἀπώλεια τῆς ψυχῆς τους καί δέν ἔχουν στόχο, οἱ ἄθλιοι, τό (πνευματικό) συμφέρον τους, δέν ἀναλογίζονται τί πάσχουν ἀπό τήν κακία οἱ ἄνθρωποι μετά θάνατον.
89. Ο ΘΕΟΣ ΑΝΑΙΤΙΟΣ ΤΗΣ ΚΑΚΙΑΣ
Ἡ κακία εἶναι πάθος τῆς ὕλης (ὑλικό). Ὁ Θεός δέν εἶναι αἴτιος τῆς κακίας, ἄλλα τή γνώση καί τήν ἐπιστήμη καί τήν ἱκανότητα νά διακρίνουν τό ἀγαθό καί τό κακό, καθώς καί τό αὐτεξούσιον, τά ἔδωσε μέ τό παραπάνω στούς ἀνθρώπους
Ἐκείνη πού γεννᾶ τά πάθη τῆς κακίας, εἶναι ἡ ἀμέλεια καί ἡ ὀκνηρία τῶν ἀνθρώπων. Γιατί ὁ Θεός εἶναι καθ' ὁλοκληρίαν ἀναίτιος.
Ἐξ ἄλλου οἱ δαίμονες ἔγιναν πονηροί μέ δική τους προαίρεση γνώμης (ἐκλογή), ὅπως ἀκριβῶς καί οἱ περισσότεροι τῶν ἀνθρώπων.
90. ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΥΣΕΒΟΥΣ
Ὅποιος συζεῖ μέ τήν εὐσέβεια, δέν ἐπιτρέπει στήν κακία νά εἰσχωρήσει κρυφά μέσα στήν ψυχή, κι' ὅταν ἀπουσιάζει ἡ κακία δέν ὑπάρχει οὔτε κίνδυνος, οὔτε βλάβη στήν ψυχή.
Τούς εὐσεβεῖς, οὔτε ὁ ἀπαίσιος δαίμων, οὔτε τό πεπρωμένο τούς κυριαρχεῖ. Διότι ὁ Θεός τούς γλιτώνει ἀπό τά κακά καί ἀβλαβεῖς φυλασσόμενοι ζοῦν ἰσόθεοι (ζοῦν θεϊκή ζωή).
Κι' ἄν κανείς ἐπαινέσει ἕναν τέτοιον ἄνθρωπο, (αὐτός δέν δέχεται τόν ἔπαινο καί) περιγελάει μέσα τοῦ ἐκείνους πού τόν ἐπαινοῦν. Ἐάν πάλι τόν κατηγορήσει κανείς, δέν ἀπολογεῖται πρός τούς ὑβριστές του, οὔτε βεβαίως ἀγανακτεῖ πρός τά λεγόμενα ἐναντίον του.
91. ΠΩΣ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΟΜΕ ΤΟ ΚΑΚΟ
Τό κακό παρακολουθεῖ τή φύση, ὅπως τό δηλητήριο τό χάλκωμα καί ἡ λέρα (ἡ βρωμιά) τό σῶμα. Ἀλλά οὔτε τό δηλητήριο (τή σκουριά) τό ἔκαμε ὁ χαλκωματάς, οὔτε τή λέρα οἱ γονεῖς (πού τό γέννησαν). Ἔτσι οὔτε ὁ Θεός ἔκαμε τήν κακία, ἀλλ' ἔχει δώσει καί γνώση καί διάκριση στόν ἄνθρωπο, γιά ν' ἀποφεύγει τό κακόν, ξέροντας ὅτι βλάπτεται ἀπ' αὐτό καί τιμωρεῖται.
Πρόσεχε λοιπόν καλά, μήπως, βλέποντας κανέναν ν' ἀπολαμβάνει ἐξουσία καί πλοῦτο, τόν καλοτυχίσεις, γιατί σου φάνταξε τά μυαλά ὁ δαίμονας. Ἀλλά νά φέρνεις ἀμέσως τό θάνατο μπρός στά μάτια σου καί νά μήν ἐπιθυμεῖς ποτέ κανένα κακό ἤ βιοτικό.
92. ΖΩΗ - ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Ὁ Θεός μας, τήν ἀθανασία τή χάρισε στά οὐράνια (πνευματικά). Τά ἐπίγεια τά ἔκαμε εὐμετάβλητα. Στό σύμπαν δώρισε ζωή καί κίνηση. Ὅλα αὐτά γιά τόν ἄνθρωπο.
Ἄς μή σέ συναρπάζει λοιπόν ἡ βιοτική φαντασία τοῦ δαίμονος, πού ὑποβάλλει τίς πονηρές ἐνθυμήσεις στήν ψυχή, ἄλλα νά θυμᾶσαι ἀμέσως τά οὐράνια ἀγαθά καί νά λές στόν ἑαυτό σου: Ἐάν θέλω, ἀπό μένα ἐξαρτᾶται νά νικήσω καί σ' αὐτόν τόν ἀγώνα τοῦ πάθους. Δέν θά νικήσω ὅμως ἐάν θέλω νά ἱκανοποιήσω τή δική μου ὄρεξη.
Αὐτόν λοιπόν τόν ἀγώνα κᾶνε, ὁ ὁποῖος μπορεῖ νά σώζει τήν ψυχή σου.
93. ΖΩΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ
Ζωή εἶναι ἡ ἕνωση καί συνάφεια τοῦ νοῦ καί τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος. Ὁ θάνατος πάλιν εἶναι, ὄχι ἀπώλεια (χάσιμο - ἐξαφάνιση) αὐτῶν (τῶν τριῶν) πού ἑνώθηκαν, ἀλλά ἡ διάλυση τῆς ἑνώσεως αὐτῶν.
94. ΕΡΓΑ ΘΕΟΦΙΛΟΥΣ ΝΟΥ
Ὁ νοῦς (ἡ φρόνηση) δέν εἶναι ψυχή, ἀλλά δῶρο Θεοῦ, πού σώζει τήν ψυχή. Καί προτρέχει καί συμβουλεύει τήν ψυχή ὁ νοῦς αὐτός, πού εἶναι ἀρεστός στόν Θεό:
Νά καταφρονήσει τά πρόσκαιρα καί ὑλικά καί φθαρτά,
Νά ἐρωτευθεῖ τά αἰώνια καί ἄφθαρτα καί ἄϋλα ἀγαθά, καί
Νά περιπατεῖ σωματικά ὡς ἄνθρωπος, κατανοώντας καί θεωρώντας νοερά ὅλα τά οὐράνια καί τά ἀφορώντα τόν Θεό (ζητήματα).
Ἔτσι ὁ θεοφιλής νοῦς γίνεται εὐεργέτης καί σωτηρία τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς.
95. ΛΥΠΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ, ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Ὅταν ἡ ψυχή ἀφομοιωθεῖ καί ὑποταχθεῖ στό σῶμα, εὐθύς σκοτίζεται ἀπό τή λύπη καί τήν ἡδονή καί χάνεται, διότι καί ἡ λύπη καί ἡ ἡδονή εἶναι ἀκριβῶς σάν χυμοί τοῦ σώματος.
Ἀλλά ὁ θεοφιλής νοῦς, πράττοντας τά ἀντίθετα, λυπεῖ τό σῶμα καί σώζει τήν ψυχή, σάν γιατρός πού κόβει ἤ καίει τά σώματα.
96. ΨΥΧΗ ΧΩΡΙΣ ΧΑΛΙΝΑΡΙ
Ὅσες ψυχές δέν τιμονεύονται ἀπό τό λογικό καί δέν κυβερνῶνται ἀπό τό νοῦ, γιά νά καταπνίγουν καί νά κυριαρχοῦν καί νά κυβερνοῦν τά πάθη (συναισθήματα), δηλαδή τή λύπη καί τήν ἡδονή, αὐτές οἱ ψυχές χάνονται ὅπως τά ἀλόγα ζῶα, διότι παρασύρεται τό λογικό ἀπό τά πάθη, ὅπως ὁ ἁμαξηλάτης πού νικήθηκε ἀπό τά ἄλογά του.
97. Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΓΝΩΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Μεγίστη ἀρρώστια τῆς ψυχῆς καί καταστροφή καί χαμός, εἶναι νά μή γνωρίζει κανείς τόν Θεό, ὁ ὁποῖος τά πάντα ἔφτιασε γιά τόν ἄνθρωπο καί τοῦ δώρισε τό νοῦ καί τό λογικό, μέ τά ὁποία πετώντας πρός τά ἄνω, ἑνώνεται μέ τό Θεό, καταλαβαίνοντας καί δοξάζοντας τόν Θεό.
98. Ο ΘΕΟΣ ΔΟΞΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΣΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΤΟ ΑΓΑΘΟ
Ἡ ψυχή εἶναι στό σῶμα, στήν ψυχή εἶναι ὁ νοῦς καί στό νοῦ εἶναι ὁ λόγος.
(Ὅταν) μέ αὐτά γίνεται ἀντιληπτός καί δοξάζεται ὁ Θεός, ἀθανατίζει τήν ψυχή, δωρίζοντας τῆς ἀφθαρσία καί αἰώνια πνευματική ἀπόλαυση, γιατί ὁ Θεός χάρισε σ' ὅλα τά ποιήματα, τήν ὕπαρξη ἀπό μόνη τήν ἀγαθότητά (Του).
99. ΤΟ ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕΣΟΝ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
Ὁ Θεός πού ἔκαμε τόν ἄνθρωπο νά ἐξουσιάζει ὁ ἴδιος τίς σκέψεις καί ἀποφάσεις τοῦ (αὐτεξούσιον), ἐπειδή (ὁ Θεός) δέν φθονεῖ, ἀλλά εἶναι ἀγαθός (καλός), ἔδωκε στόν ἄνθρωπο καί τή δύναμη, ἄν θέλει, νά γίνει ἀρεστός στό Θεό.
Ἀρεστός δέ γίνεται ὁ ἄνθρωπος στό Θεό, ὅταν δέν ἔχει μέσα τοῦ κακία.
Καί ἐάν οἱ ἄνθρωποι ἐπαινοῦν τά καλά ἔργα καί τίς ἀρετές μίας ψυχῆς δικαίας καί ἀγαπητῆς στό Θεό (θεοφιλοῦς) καί κατηγοροῦν τά κακά καί αἰσχρά ἔργα, πολύ περισσότερο ὁ Θεός (ἐπαινεῖ καί βραβεύει τά καλά καί τιμωρεῖ τά κακά ἔργα), γιατί θέλει ὅλοι οἱ ἄνθρωποι νά σωθοῦν.
100. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ
Ὁ ἄνθρωπος, ὅτι καλό καί ἀγαθό ἔργο ἔχει καί κάνει εἶναι ἀπό τόν Θεό, (ὁ ὁποῖος εἶναι πηγή τοῦ ἀγαθοῦ), γι' αὐτό καί ἔκαμε τόν ἄνθρωπο (νά εἶναι κι' αὐτός ἀγαθός).
Ὁ ἄνθρωπος, ὅτι κακό ἔργο κάνει, εἶναι δικό του εὔρημα καί πηγάζει ἀπό τήν κακία πού καλλιέργησε μέσα του καί ἀπό τίς (κακές) ἐπιθυμίες (μέ τίς ὁποῖες) ἔχασε τήν αἴσθηση τοῦ καλοῦ.
Ἀπό τό https://www.oodegr.com/oode/pateres1/antwnios/paraineseis1.htm