Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα - Σύντομο ὁδοιπορικὸ
Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα ὀνομάζεται «Μεγάλη», ὄχι γιατί ἔχει μεγαλύτερη χρονικὴ διάρκεια, ἀλλὰ γιατί εἶναι μεγάλα καὶ σωτηριώδη τὰ γεγονότα ποὺ βιώνουμε τὴν Ἑβδομάδα αὐτή. Τὰ Πάθη, τὴ Σταύρωση, τὸ Θάνατο καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ὁ χριστιανὸς ὅλη τὴ Μ. Ἑβδομάδα ἔχει ἕνα μεγάλο δρόμο νὰ διανύσει. Ἕνα δρόμο ποὺ περπάτησε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Μεγάλο, ὄχι μὲ τὶς ἐξωτερικές, ἀλλὰ μὲ τὶς ἐσωτερικὲς διαστάσεις. Ἂν δὲν «συμπορευθῶμεν αὐτῶ καὶ συσταυρωθῶμεν», δὲν θὰ μπορέσουμε νὰ νιώσουμε τὰ μεγάλα Μυστήρια τῆς Ἑβδομάδας αὐτῆς.
Τὸ κοσμοσωτήρια καὶ λυτρωτικὰ Πάθη τοῦ Κυρίου μας τὰ βιώνουμε μέσα ἀπὸ τὶς Ἱερὲς Ἀκολουθίες ποὺ τελοῦνται κάθε βράδυ τῆς Μ. Ἑβδομάδας στοὺς Ναούς μας. Μέσα ἀπὸ τὶς Ἱερὲς Ἀκολουθίες καὶ τὴ λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ φτάσει στὴν κορυφὴ τῆς πνευματικῆς φιλοσοφίας καὶ στὴ δόξα τῆς Ἀναστάσεως, ἀνεβαίνοντας τὸν ἀνηφορικὸ δρόμο τοῦ Γολγοθὰ καὶ περνώντας πνευματικὰ μέσα ἀπὸ τὴν ἀγωνία τῆς Σταυρώσεως.
Νὰ τονίσουμε στὸ σημεῖο αὐτὸ ὅτι τὸ βράδυ τελεῖται ἡ Ἀκολουθία, ὁ Ὄρθρος τῆς ἑπόμενης μέρας. Θὰ ἐπιχειρήσουμε στὴ συνέχεια ἕνα σύντομο ὁδοιπορικὸ στὶς μέρες τῆς Μ. Ἑβδομάδας.
Τὴν Μ. Δευτέρα (Κυριακὴ Βαΐων ἑσπέρας) θυμόμαστε τὸν πάγκαλο Ἰωσήφ, υἱὸ τοῦ Ἰακώβ, τὸν ὁποῖο τὰ ἀδέρφια τοῦ πούλησαν γιὰ 20 χρυσὰ νομίσματα στοὺς Ἰσμαηλίτες. Ἔπαθε καὶ ὑπέφερε ὁ Ἰωσήφ, ὅπως καὶ ὁ Χριστός. Τελικὰ ὁ Φαραὼ τὸν κατέστησε ἄρχοντα τῆς Αἰγύπτου. Αὐτὸ προτυπώνει τὴν ἔνδοξη Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Σὲ καιρὸ πείνας ὁ Ἰωσήφ, ἄνοιξε τὶς ἀποθῆκες καὶ ἔθρεψε τοὺς πεινασμένους Αἰγυπτίους καὶ τοὺς ἀδελφούς του. Σιτοδότης ὁ Ἰωσήφ, σιτοδότης καὶ ὁ Χριστός. Πάντοτε προσφέρει καὶ προσφέρεται «εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς». Θυμόμαστε ἀκόμη τὴν ἄκαρπη συκῆ, ἡ ὁποία συμβολικὰ καὶ πνευματικὰ εἶναι ἡ συναγωγὴ τῶν Ἑβραίων, ἀλλὰ καὶ κάθε ἀνθρώπινη ψυχή, ποὺ δὲν ἀποδίδει πνευματικοὺς καρπούς. Ὁ Χριστὸς καταράστηκε τὴν συκῆ καὶ ξεράνθηκε. Κάθε δέντρο ποὺ δὲν κάνει καρπούς, ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Κύριος εἶπε, θὰ κόβεται καὶ θὰ μπαίνει στὴν φωτιά. Ἀνάλογα θὰ συμβεῖ καὶ μὲ τοὺς ἀνθρώπους.
Την Μ. Τρίτη (Μεγάλη Δευτέρα ἑσπέρας), ἀκοῦμε στὸν\ναό, τὴν παραβολὴ τῶν δέκα (10) παρθένων, οἱ ὁποῖες περίμεναν τὸν νυμφίο μὲ ἀναμμένες τὶς λαμπάδες, κατὰ τὴ συνήθεια ποὺ εἶχαν τὴν ἐποχὴ ἐκείνη. Πέντε ἀπὸ αὐτὲς ἦταν μυαλωμένες καὶ πῆραν μαζί τους λάδι γιὰ νὰ τροφοδοτοῦν τὴν λαμπάδα. Οἱ ὑπόλοιπες πέντε δὲν ἔπραξαν κάτι τέτοιο. Ἔτσι ὅταν ἦρθε ὁ νυμφίος ξαφνικὰ μέσα στὴν νύχτα, ἔψαχναν τὴν ὑστάτη νὰ βροῦν λάδι γιὰ τὶς λαμπάδες τους. Ἀποτέλεσμα; Οἱ πρῶτες πέντε μπῆκαν μαζὶ μὲ τὸν νυμφίο στὴν χαρὰ τοῦ νυμφῶνος, ἐνῶ οἱ ἄλλες πέντε κλείστηκαν ἔξω. Νυμφίος εἶναι ὁ Χριστός. Καὶ νύμφη ἡ Ἐκκλησία, καὶ ἡ κάθε ἀνθρώπινη ψυχή. Καλούμαστε σὲ ἐγρήγορση καὶ πνευματικὴ ἐπαγρύπνηση γιὰ νὰ μὴν μείνουμε καὶ ἐμεῖς ἔξω του Νυμφῶνος Χριστοῦ, τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἐπιπλέον, φέρνουμε στὴν μνήμη μας τὸν ὀκνηρὸ δοῦλο, ὁ ὁποῖος ἔκρυψε στὴ γῆ τὸ τάλαντο ποὺ ὁ κύριός του, τοῦ εἶχε ἐμπιστευθεῖ. Τάλαντο εἶναι τὸ χάρισμα ἢ τὰ χαρίσματα ποὺ ἔχει ὁ κάθε ἕνας. Καλούμαστε νὰ ἀξιοποιήσουμε τὰ χαρίσματα αὐτὰ γιὰ τὴ δική μας σωτηρία, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ καλό του πλησίον μας.
Τὴν Μ. Τετάρτη (Μεγάλη Τρίτη ἑσπέρας), οἱ θειότατοι Πατέρες ἐθέσπισαν νὰ τελοῦμε μνήμη, τοῦ περιστατικοῦ μὲ τὴν πόρνη γυναίκα. Αὐτὴ ἡ ἄγνωστη γυναίκα ἡ ὁποία δὲν εἶναι, ὅπως ἐσφαλμένα νομίζουν μερικοί, ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνή, σὲ ἔνδειξη ταπείνωσης καὶ ἄκρας μετάνοιας ἀλείφει μὲ μύρο τὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ, ἐνῶ δάκρυα κυλοῦν ἀπὸ τὰ μάτια της. Εἶναι δάκρυα μετανοίας. Καὶ ὁ πολυέλεος Χριστὸς τὴν συγχωρεῖ. Τὴν ἴδια στιγμὴ ὁ Ἰούδας ὁ δυσεββὴς συμφωνοῦσε μὲ τοὺς γραμματεῖς καὶ τοὺς ἀρχιερεῖς τὸ ποσὸ ποὺ θὰ πάρει, προκειμένου νὰ προδώσει τὸν Διδάσκαλό του.
Νὰ σημειώσουμε ἐδῶ ὅτι τὰ πρῶτα τρία βράδια τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας ψάλλεται ἡ ἀκολουθία τοῦ Νυμφίου.
Τὴν Μ. Πέμπτη (Μεγάλη Τετάρτη ἑσπέρας), συνέβησαν τὰ ἑξῆς τέσσερα σωτηριώδη γεγονότα: 1. Ὁ ἱερὸς Νιπτήρας: Ὁ Ἰησοῦς, πὰρ΄ ὅλο ποὺ εἶναι ὁ Διδάσκαλός τους καὶ ὁ Θεός, πλένει τὰ πόδια τῶν μαθητῶν Του, δίνοντας ἔτσι, σ' αὐτοὺς καὶ σ' ἐμᾶς παράδειγμα ταπεινώσεως. 2. Ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος. Τὸ τελευταῖο ἐπίγειο δεῖπνο τοῦ Χριστοῦ μὲ τοὺς μαθητές Του. Τὸ βράδυ αὐτὸ ὁ Κύριός μας παρέδωσε τὸ Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας. 3. Ἡ ὑπερφυὰ προσευχὴ τοῦ Χριστοῦ. Ἔγινε ἀμέσως μετὰ τὸν Μυστικὸ Δεῖπνο καὶ λίγο πρὶν τὴν σύλληψή Του. Λέγεται καὶ ἀρχιερατικὴ προσευχή. Εἶναι προσευχὴ γεμάτη ἀπὸ ἀγωνία καὶ ἀγάπη γιὰ τὸν κόσμο. 4. Ἡ προδοσία. Βασικὴ αἰτία ποὺ ὁ Ἰούδας πρόδωσε τὸν Κύριο καὶ Θεό του, εἶναι τὸ πάθος τῆς φιλαργυρίας.
Τὴν Μ. Παρασκευὴ (Μεγάλη Πέμπτη ἑσπέρας), ἐπιτελοῦμε τὰ ἅγια καὶ σωτήρια Πάθη τοῦ Κυρίου μας. Ὁ Χριστὸς καταδικάζεται ἀπὸ τὸ συνέδριο τῶν ἀνόμων σὲ θάνατο διὰ σταυροῦ. Ὁ Ἰησοῦς φραγγελώνεται, ὑβρίζεται, ἐξευτελίζεται, ραπίζεται καὶ σταυρώνεται. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη σὲ θάνατο διὰ σταυροῦ καταδικάζονταν οἱ χειρότεροι ἐγκληματίες. Ἦταν ἕνας θάνατος ἐξευτελιστικὸς καὶ ἀτιμωτικός. Γι' αὐτὸ καὶ σταύρωσαν τὸν Χριστὸ καὶ μάλιστα ἀνάμεσα σὲ δύο ληστές. Ὁ θάνατος στὸν σταυρὸ προερχόταν ἀπὸ ἀσφυξία καὶ ὄχι ἀπὸ αἱμορραγία. Τὸ βάρος τοῦ σώματος πίεζε τοὺς πνεύμονες καὶ ὁ ἐσταυρωμένος πέθαινε σὲ λίγες ὧρες ἢ καὶ μέρες ἀπὸ ἀσφυξία. Ὁ Χριστὸς πέθανε σὲ λίγες ὧρες. Καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι τυχαῖο. Οἱ στρατιῶτες ἔσπασαν τὰ σκέλη τῶν δύο ληστῶν γιὰ νὰ πεθάνουν γρηγορότερα, ἀφοῦ τὴν ἄλλη μέρα ἦταν τὸ Πάσχα τῶν Ἑβραίων καὶ δὲν ἔπρεπε τὰ σώματά τους νὰ μείνουν στὸν σταυρό. Ὁ Χριστὸς ὅμως ἀφοῦ πέθανε, δὲν τοῦ ἔσπασαν τὰ σκέλη γιὰ νὰ πληρωθεῖ ἔτσι ἡ Γραφὴ «ὀστοῦν οὐ συντρίψατε ἀπ' αὐτοῦ» (Ἔξοδος 12, 10). Ὅπως κατὰ τὴν ἔξοδο οἱ Ἰσραηλίτες ἔσφαξαν ἕνα ἀρνί, προσέχοντας νὰ μὴν τοῦ σπάσουν τὰ ὀστᾶ, ἔτσι καὶ τώρα καὶ στὸν Χριστὸ ποὺ εἶναι ὁ Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ δὲν τοῦ σπάνε τὰ ὀστᾶ. Ὁ πασχάλιος ἐκεῖνος ἀμνὸς συμβολίζει τὴ θυσία καὶ τὴν ἀκεραιότητα τοῦ ἀμνοῦ Ἰησοῦ. Ὁ Χριστὸς θυσιάζεται γιὰ τὸ δικό μας Πάσχα. Μὲ τὸ πανάγιό του αἷμα, μᾶς ἐξαγοράζει ἀπὸ τὴν κατάρα τοῦ νόμου, μᾶς ἐλευθερώνει ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ Ἅδου. Τὴν στιγμὴ τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ, ἡ ἄψυχη φύση συγκλονίζεται. Μεγάλος σεισμὸς γίνεται καὶ ὁ ἥλιος ἔκρυψε γιὰ τρεῖς ὧρες τὶς ἀκτίνες του.
Τὸ Μ. Σάββατο (Μεγάλη Παρασκευὴ ἑσπέρας), ἑορτάζουμε τὴν θεοσωμὸ ταφῆ καὶ τὴν εἰς Ἅδου Κάθοδο τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ μᾶς Ἰησοῦ Χριστοῦ, μὲ τὴν ὁποία μᾶς χάρισε τὴν αἰώνια ζωή, ἀπαλλάσσοντάς μας ἀπὸ τὴν φθορὰ καὶ τὸν θάνατο. Ὁ τάφος τοῦ Ἰησοῦ γίνεται πηγὴ ζωῆς. Ὁ Ἅδης χάνει τὴν ἰσχύ του. Ὁ θάνατος θανατώνεται. Τὸ βράδυ τῆς Μ. Παρασκευῆς ψάλλεται ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἐπιταφίου. Ψάλλεται ὁ ὑπέροχος καὶ μεστὸς νοημάτων Κανόνας τοῦ Μ. Σαββάτου καὶ τὰ Ἐγκώμια. Ἀκολούθως γίνεται λιτάνευση τοῦ Ἐπιταφίου πέριξ του Ναοῦ ἢ καὶ στοὺς δρόμους τῆς Ἐνορίας.
Τὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Κυριακή του Πάσχα ἑορτάζουμε τὴν ἐκ νεκρῶν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μᾶς Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία μας σὲ ἀνάμνηση τῆς Ἀναστάσεως ψάλλει τὸν ὑπέροχο καὶ γεμάτο νόημα ὕμνο: «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτω θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασιν ζωὴν χαρισάμενος». Ἡ Ἀκολουθία τῆς Ἀναστάσεως τελεῖται ξημερώματα τῆς Κυριακῆς του Πάσχα (ἀρχίζει τὰ μεσάνυχτα τοῦ Μ. Σαββάτου πρὸς Κυριακή του Πάσχα). Ψάλεται πρῶτα ὁ Ὄρθρος μὲ τὸν ὑπέροχο Ἀναστάσιμο Κανόνα καὶ ἀκολουθεῖ ἡ Θεία Λειτουργία τῆς Ἀναστάσεως.
Ἡ σημασία καὶ ἡ ἀξία τοῦ Πάθους καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου εἶναι μεγάλη καὶ κοσμοσωτήρια. Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ τὸ πανάγιο καὶ ζωοποιὸ αἷμα τοῦ Κυρίου μᾶς χύθηκε πάνω στὸν σταυρό, ἔγινε τὸ μεγαλύτερο λίτρο μὲ τὸ ὁποῖο μᾶς ἐξαγόρασε ἀπὸ τὴν κατάρα τοῦ νόμου. Κάθε καρφὶ γιὰ τὸν Χριστό, τὸ τρύπημα τῆς λόγχης, ὁ μεγαλύτερος πόνος γι' Αὐτόν, ἔγινε γιὰ ἐμᾶς λύτρωση καὶ αἰώνια εὐτυχία. Στὸ σταυρὸ ὁ Χριστὸς βαστάζει τὶς δικές μας ἁμαρτίες καὶ ἀνομίες, ἐλευθερώνοντάς μας ἀπὸ τὸν θάνατο, ποὺ εἶναι συνέπεια τῆς ἁμαρτίας. Ὁ Ἅδης στενάζει. Χάνει τὴν δύναμή του. Τὰ αἰώνια δεσμά του, λύονται ἀπὸ τὸν Ζωοδότη Χριστό. Ἂν ὁ Χριστὸς δὲν ἀναστενόταν, τότε θὰ ἦταν μάταιη ἡ πίστη μας, κατὰ τὸν ἀπόστολο τῶν ἐθνῶν Παῦλο. Ὁ Χριστὸς ὅμως δὲν πέθανε ἁπλά, ἀλλὰ ἀναστήθηκε γιὰ νὰ μᾶς δωρήσει τὴν αἰώνια ζωή. Τὸ Πάθος τοῦ Κυρίου ἀκολουθεῖ ἡ ἔνδοξη τοῦ Ἀνάσταση, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τὸ κέντρο τῆς πίστης καὶ τῆς ὕπαρξής μας.