Κυριακή Α’ Νηστειῶν (Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας)

     Εὐαγγελικό κείμενο

     Ἰωάννην α΄ 44 - 52

     Τῷ  καιρῷ ἐκείνῳ, ἠθέλησεν ὁ Ἰησοῦς ἐξελθεῖν εἰς τὴν Γαλιλαίαν, καὶ εὑρίσκει  Φίλιππον καὶ λέγει αὐτῷ· Ἀκολούθει μοι. ⁴⁵ ἦν δὲ ὁ Φίλιππος ἀπὸ  Βηθσαϊδά, ἐκ τῆς πόλεως Ἀνδρέου καὶ Πέτρου. ⁴⁶ εὑρίσκει Φίλιππος τὸν  Ναθαναὴλ καὶ λέγει αὐτῷ· Ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται, εὑρήκαμεν,  Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ Ἰωσὴφ τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ. ⁴⁷ καὶ εἶπεν αὐτῷ  Ναθαναήλ· Ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι; λέγει αὐτῷ Φίλιππος· Ἔρχου καὶ  ἴδε. ⁴⁸ εἶδεν ὁ Ἰησοῦς τὸν Ναθαναὴλ ἐρχόμενον πρὸς αὐτὸν καὶ λέγει  περὶ αὐτοῦ· Ἴδε ἀληθῶς Ἰσραηλίτης ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστι. ⁴⁹ λέγει αὐτῷ  Ναθαναήλ· Πόθεν με γινώσκεις; ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· Πρὸ τοῦ σε  Φίλιππον φωνῆσαι, ὄντα ὑπὸ τὴν συκῆν εἶδόν σε. ⁵⁰ ἀπεκρίθη Ναθαναήλ  καὶ λέγει αὐτῷ· Ραββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ. ⁵¹ ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· Ὅτι εἶπόν σοι, εἶδόν σε ὑποκάτω τῆς  συκῆς, πιστεύεις; μείζω τούτων ὄψῃ. ⁵² καὶ λέγει αὐτῷ· Ἀμὴν ἀμὴν λέγω  ὑμῖν, ἀπ' ἄρτι ὄψεσθε τὸν οὐρανὸν ἀνεῳγότα, καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ  ἀναβαίνοντας καὶ καταβαίνοντας ἐπὶ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου.

Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας

     Ἡ ἁγία αὐτὴ ἡμέρα εἶναι ξεχωριστή, διότι παρὰ τὸ κατανυκτικὸ κλίμα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἑορτάζει λαμπρὰ ἡ Ὀρθοδοξία μας, ἡ ἀληθινὴ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ποιοῦμε ἀνάμνηση τοῦ κορυφαίου γεγονότος τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας, τῆς ἀναστηλώσεως τῶν ἱερῶν εἰκόνων, τὸ ὁποῖο ἐπισυνέβη τὸ 843 μ.Χ. στὸ Βυζάντιο, χάρις στὴν ἀποφασιστικὴ συμβολὴ τῆς βασιλίσσης καὶ μετέπειτα ἁγίας Θεοδώρας, συζύγου τοῦ αὐτοκράτορα Θεοφίλου (840 - 843 μ.Χ.).

     Ἀναφερόμαστε στὴ μεγάλη εἰκονομαχικὴ ἔριδα, ἡ ὁποία συντάραξε κυριολεκτικὰ τὴν Ἐκκλησία μας γιὰ περισσότερα ἀπὸ ἑκατὸ χρόνια. Τὸ 726 μ.Χ. ὁ αὐτοκράτωρ Λέων ὁ Γ' ὁ Ἴσαυρος (717 - 741 μ.Χ.) ἀποφάσισε νὰ ἐπιφέρει στὸ κράτος ριζικὲς μεταρρυθμίσεις. Μία ἀπὸ αὐτὲς ἦταν ἡ ἀπαγόρευση προσκύνησης τῶν ἱερῶν εἰκόνων, ἐπειδή, παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ ὁρισμένα ἀκραῖα φαινόμενα εἰκονολατρίας, πίστευε πὼς ἡ χριστιανικὴ πίστη
παρέκλινε στὴν εἰδωλολατρία. Στὴν οὐσία ὅμως ἐξέφραζε δικές του ἀνεικονικὲς ἀπόψεις, οἱ ὁποῖες ἦταν βαθύτατα ἐπηρεασμένες ἀπὸ τὴν ἀνεικονικὴ ἰουδαϊκὴ καὶ ἰσλαμικὴ πίστη. Ἡ ἀναταραχὴ ἦταν ἀφάνταστη. Ἡ αὐτοκρατορία χωρίστηκε σὲ δύο φοβερὰ ἀντιμαχόμενες ὁμάδες, τοὺς εἰκονομάχους καὶ τοὺς εἰκονολάτρες. Οἱ διώξεις φοβερές. Μεγάλες πατερικὲς μορφὲς ἀνάλαβαν νὰ ὑπερασπίσουν τὴν ὀρθόδοξη πίστη. Στὰ 787 μ.Χ. συγκλήθηκε ἡ Ζ' Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ἡ ὁποία διατύπωσε μὲ ἀκρίβεια τὴν ὀφειλόμενη τιμὴ στὶς ἱερὲς εἰκόνες. Σὲ αὐτὴ ἐπίσης διευκρινίστηκαν καὶ ἄλλα δυσνόητα σημεῖα τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ἔτσι ὥστε νὰ ἔχουμε πλήρη ἀποκρυστάλλωση τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος καὶ νὰ ὁμιλοῦμε γιὰ θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας μας.

     Ἡ εἰκόνα στὴν Ὀρθοδοξία μας δὲν ἀποτελεῖ ἀντικείμενο λατρείας, ἀλλὰ λειτουργεῖ ἀποκλειστικὰ ὡς μέσον τιμῆς τοῦ εἰκονιζόμενου προσώπου. Ἀκόμα καὶ ὁ Χριστὸς μπορεῖ νὰ εἰκονισθεῖ, διότι ἔγινε ἄνθρωπος. Μάλιστα ὅποιος ἀρνεῖται τὸν εἰκονισμὸ τοῦ Χριστοῦ ἀρνεῖται οὐσιαστικὰ τὴν ἀνθρώπινη φύση Του! Οἱ μεγάλοι Πατέρες καὶ διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας μας, ποὺ ἀναδείχθηκαν μέσα ἀπὸ τὴ λαίλαπα τῆς εἰκονομαχίας, διατύπωσαν τὸ ὀρθόδοξο δόγμα μὲ προσοχὴ καὶ εὐλάβεια. Ἡ προσκύνηση τῆς ἱερῆς εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν ἄλλων ἱερῶν προσώπων τοῦ Χριστιανισμοῦ δὲν εἶναι εἰδωλολατρία, ὅπως κατηγοροῦνταν ἀπὸ τοὺς εἰκονομάχους, διότι ἡ τιμὴ δὲν ἀπευθύνεται στὴν ὕλη, ἀλλὰ στὸ εἰκονιζόμενο πρόσωπο, καθότι «ἡ τῆς εἰκόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει» (Μ.Βασίλειος P. G . 32,149) καὶ «Προσκυνοῦμεν δὲ ταῖς εἰκόσιν οὐ τὴ ὕλη προσφέροντες τὴν προσκύνησιν, ἀλλὰ δὶ΄αὐτῶν τοῖς ἐν αὐταῖς εἰκονιζομένοις» (Ι. Δαμασκ. P . G .94 1356). Ἡ εὐλογία καὶ ἡ χάρη ποὺ λαμβάνει ὁ πιστὸς ἀπὸ τὴν προσκύνηση τῶν ἱερῶν εἰκόνων δίνεται ἀπὸ τὸ ζωντανὸ ἱερὸ πρόσωπο καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν ὕλη τῆς εἰκόνας.

     Ἡ εἰκόνα ἔχει τεράστια ποιμαντικὴ χρησιμότητα. Μία εἰκόνα, σύμφωνα μὲ γλωσσικὴ ἔκφραση, ἀξίζει περισσότερο ἀπὸ χίλιες λέξεις. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι μέσω τῆς ἐκκλησιαστικῆς εἰκονογραφίας οἱ πιστοὶ βοηθοῦνται νὰ ἀναχθοῦν στὶς ὑψηλὲς πνευματικὲς θεωρίες καὶ στὸ θεῖον.

     Βεβαίως ἡ ἠρεμία δὲν ἀποκαταστάθηκε, διότι ἐξακολουθοῦσαν νὰ βασιλεύουν εἰκονομάχοι αὐτοκράτορες. Στὰ 843 ἡ εὐσεβὴς αὐτοκράτειρα Θεοδώρα, ἐπίτροπος τοῦ ἀνήλικου γιοῦ τῆς Μιχαὴλ τοῦ Γ΄, ἔθεσε τέρμα στὴν εἰκονομαχικὴ ἔριδα καὶ συνετέλεσε στὸ θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας.

     Οἱ Πατέρες ὅρισαν νὰ ἑορτάζεται ὁ θρίαμβος τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος τὴν πρώτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν γιὰ νὰ δείξει στοὺς πιστοὺς πὼς ὁ πνευματικός μας ἀγώνας θὰ πρέπει νὰ συνδυάζεται μὲ τὴν ὀρθὴ πίστη γιὰ νὰ εἶναι πραγματικὰ ἀποτελεσματικός. Νηστεία καὶ ἀσκητικὴ ζωὴ ἔχουν καὶ ἄλλες αἱρέσεις ἢ θρησκεῖες, καὶ μάλιστα μὲ πολὺ αὐστηρότερους κανόνες ἄσκησης. Ὅμως αὐτὸ δὲ σημαίνει ὅτι μποροῦν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι νὰ σωθοῦν καὶ νὰ ἑνωθοῦν μὲ τὸ Θεό. Ἡ σωτηρία εἶναι συνώνυμη μὲ τὴν ἀλήθεια, ἀντίθετα ἡ πλάνη καὶ τὸ ψεῦδος ὁδηγοῦν σὲ ἀδιέξοδα καὶ ἐν τέλει στὴν ἀπώλεια.

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος β'.

Τὴν ἄχραντον εἰκόνα σου προσκυνοῦμεν ἀγαθέ, Αἰτούμενοι συγχώρεσιν τῶν πταισμάτων ἠμῶν βουλήσει γὰρ ηὐδόκησας ἀνελθεῖν ἐν τῷ Σταυρῶ ἴνα ρύση οὖς ἔπλασες ἐκ τῆς δουλείας τοῦ ἐχθροῦ ὅθεν εὐχαρίστως βοῶμεν χαρᾶς ἐπλήρωσας τὰ πάντα ὁ σωτὴρ ἠμῶν ὁ παραγενόμενος εἰς τὸ σῶσαι τὸν κόσμον.

Ἀκοῦστε τὸ ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς ΕΔΩ